Andrzej Drawicz

Andrzej Drawicz (ur. 20 maja 1932 w Warszawie, zm. 15 maja 1997 tamże) – eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury rosyjskiej.

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1951 r. debiutował jako krytyk w tygodniku „Wieś”. W latach 1954–1964, był współtwórcą i działaczem Studenckiego Teatru Satyryków (STS). Publikował w licznych czasopismach, zwłaszcza na łamach „Współczesności”, w „Literaturze Rosyjskiej”, „Kulturze”, „Poezji”, „Literaturze” i „Literaturze na Świecie”.

Z akt SB wynika, że od lat 50. był zarejestrowany jako TW „Kowalski”, „Zbigniew” (data rejestrowania: 10 września 1953, 30 grudnia 1971 i 23 lipca 1976 roku, nr arch. 7638/1, nr mikrofilmu – 7638/1.).

W latach 1977–1978 wykładał w Instytucie Slawistyki na Uniwersytecie w Kolonii. W latach 1981–1992 pracował w Instytucie Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tu opowiadał studentom o ludziach i dziełach rosyjskiej literatury emigracyjnej, wykładał o Michale Bułhakowie, którego znał wówczas jak mało kto w Europie.

Jako działacz opozycji był w 1976 r. sygnatariuszem Listu 59 – protestu ludzi nauki i kultury przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. Od 1977 r. był członkiem zespołu redakcyjnego podziemnego kwartalnika „Zapis”. W latach 1979–1981 był członkiem i wykładowcą niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, a od 1980 członkiem jego rady programowej.

W grudniu 1981 r. został internowany. Po zwolnieniu dalej wykładał w Instytucie Filologii Rosyjskiej UJ, potem przebywał także na stypendiach na uniwersytetach zagranicznych, publikował w drugim obiegu m.in. w „Kulturze Niezależnej”, „Arce” i „Pulsie”. W latach 1989–1991 pełnił funkcję prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji, a następnie kierował Zakładem Literatur Wschodniosłowiańskich w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Był też profesorem Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Polonistyki. W 1990 wydał ze swoim wstępem pierwsze w świecie krytyczne wydanie „Mistrza i Małgorzaty” w II serii BN (tłum. Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska, opracowanie tekstu i przypisy Grzegorz Przebinda). W okresie 1993–1995 przetłumaczył na polski powieść Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (opubl. w 1995). Zmarł nagle 15 maja 1997, dokładnie w dniu urodzin swego ukochanego pisarza Bułhakowa.

W uznaniu wybitnych zasług w działalności publicznej oraz za osiągnięcia w pracy literackiej i publicystycznej decyzją prezydenta z dnia 16 maja 1997 roku został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski

Twórczość

W książkach o literaturze rosyjskiej XX wieku: Zaproszenie do podróży (1977), Spór o Rosję (1981), Jeszcze Rosja nie zginęła (1988), Mistrz i Diabeł (1987) – popularyzował w Polsce twórczość pisarzy, którą uważał za wartościową artystycznie i poznawczo. Przy wszelkich ograniczeniach, jak kompromisy i przemilczenia, jakimi zostało okupione jej istnienie w oficjalnym obiegu wydawniczym w ZSRR, próbował przemycać cenzurowanych autorów do polskiej świadomości literackiej. Formułując wyważone sądy, biorąc pod uwagę skomplikowaną sytuację pisarzy rosyjskich w kraju i na emigracji, próbował być mediatorem między inteligencją polską a rosyjską.

Walczył ze stereotypami narosłymi wokół obrazu Rosjan i Rosji w Polsce, przekazując Polakom wiedzę o kulturze rosyjskiej i życiu codziennym w sowieckiej Rosji. Drawicz tłumaczył głównie Bułata Okudżawę, A. Płatonowa, W. Bykowa, W. Meyerholda, Wieniedikta Jerofiejewa, G. Władimowa, a także wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam, żony Osipa. Był ponadto redaktorem pracy zbiorowej Historia literatury rosyjskiej XX wieku, edytorem prozy Michaiła Bułhakowa oraz opowiadań i opowieści Michaiła Zoszczenki.

Opublikował również swoje wspomnienia osobiste w książce Wczasy pod lufą (1997).

Za szkice o literaturze rosyjskiej otrzymał nagrody Dziennikarzy Niezależnych oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy RP.