Irena Kosmowska

Irena Kosmowska (ur. 20 grudnia 1879 w Warszawie, zm. 21 sierpnia 1945 w Berlinie) – polska działaczka niepodległościowa, ludowa i oświatowa, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji w II RP. Nie należy jej mylić z jej matką, Ireną W. Kosmowską, również znaną działaczką społeczną.

Urodziła się w rodzinie inteligenckiej, była córką Wiktoryna i Ireny. Uczyła się początkowo w domu, a od 1898 w szkole gospodarczej dla córek ziemiańskich w Kuźnicach Od 1905 do 1908 studiowała na uniwersytecie we Lwowie. Od 1908 do 1915 była współredaktorką "Zarania", gdzie publikowała pod pseudonimem Jasiek z Lipnicy. Od 1912 była członkinią Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Związana m.in. z Towarzystwem Kółek Rolniczych im. S. Staszica, zajmowała się m.in. popularyzacją spółdzielczości wiejskiej. Sekretarz redakcji tygodnika "Zaranie". Dzięki jej pomysłowi i wysiłkom powstała szkoła dla dziewcząt w Krasieninie.

Aktywna w ruchu niepodległościowym – brała udział m.in. w powołaniu KTSSN, włączyła się w działania Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1915 była więziona w Moskwie.

W 1918 przystąpiła do PSL "Wyzwolenie". W listopadzie tego samego roku była wiceministrem propagandy i opieki społecznej w rządzie Ignacego Daszyńskiego.

W 1919 z ramienia PSL "Wyzwolenie" została posłem. Reprezentowała Polskę w Międzynarodowej Unii Parlamentarnej. Była przeciwniczką dwuizbowego parlamentu. Mandat pełniła do 1930. Została wtedy skazana na pół roku więzienia za wystąpienie przeciwko Józefowi Piłsudskiemu. W 1931 w wyniku zjednoczenia ugrupowań ludowych została członkinią Stronnictwa Ludowego, gdzie zasiadała w radzie naczelnej. Redagowała także "Zielony Sztandar".

W 1932 współorganizowała Towarzystwo Oświaty Demokratycznej "Nowe Tory". Była też członkinią Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a także Czerwonej Pomocy w Polsce.

Podczas II wojny światowej uczestniczyła w działaniach podziemnego ruchu ludowego (SL "Roch"). Aresztowana została w nocy z 18 na 19 lipca 1942 przez gestapo. Więziona była początkowo na Pawiaku, a następnie w Berlinie (Moabit), gdzie zmarła 21 sierpnia 1945 wskutek ran, jakie odniosła kilka miesięcy wcześniej podczas bombardowania miasta. Pochowana została w 1961 roku na cmentarzu wojskowym na Powązkach.

Została pośmiertnie odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy.