Janina Ławińska-Tyszkowska

Janina Gertruda Ławińska-Tyszkowska (ur. 15 listopada 1934 w Wilnie, zm. 1 czerwca 2013) – polska filolog, prof. dr hab., specjalistka w zakresie filologii klasycznej i hellenistyki, tłumaczka, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego, prodziekan Wydziału Filologicznego na tejże uczelni, a także dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej oraz wieloletni kierownik Zakładu Filologii Nowołacińskiej. Członek Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN.

Była honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz piastowała stanowisko przewodniczącej Koła Wrocławskiego PTF. Członkini Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Specjalizowała się w literaturze greckiej, głównie w twórczości Arystofanesa.

Profesor dr hab. Janina Ławińska-Tyszkowska urodziła się 15 listopada 1934 r. w Wilnie. Jej rodzice, Zenon i Jadwiga z domu Kubicka, byli urzędnikami. Podczas okupacji jej ojciec został wywieziony do ZSSR. W 1945 r. wyjechała wraz z matką i ciotką na terytorium Polski, do wsi Jeziorsko, w powiecie Turek. Tam też ukończyła szkołę podstawową, zdając eksternistycznie egzamin z 7 klas. W 1947 została wraz z rodziną przeniesiona do pobliskiej wsi Miłkowice. W tym samym też roku wrócił jej ojciec, który wraz z armią generała Andersa przeszedł cały szlak bojowy. W 1948 Janina Ławińska rozpoczęła naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Kluczborku, gdzie jej nauczycielem łaciny był dr Adolf Korngut, filolog wykształcony we Lwowie, uczeń profesora Jerzego Kowalskiego.

W 1952 r. zdała maturę i została przyjęta na pierwszy rok filologii klasycznej we Wrocławiu. 2 lipca 1956 r. ukończyła studia i od 5 lipca 1956 podjęła pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej. W tym samym roku, od 1 września, została zatrudniona na stanowisku asystenta w Zakładzie Hellenistyki Instytutu Filologii Klasycznej. W 1964 na podstawie pracy Elementy dramatyczne idylli Teokryta, której recenzentami byli profesorowie Jerzy Krókowski i Wiktor Steffen, uzyskała stopień doktora. Od 1 stycznia 1965 do 1981 była adiunktem w Zakładzie Hellenistyki. Na podstawie pracy Bukolika grecka habilitowała się 10 czerwca 1980 r. na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Habilitacja została zatwierdzona przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną 15 grudnia 1980 r.

1 lipca 1981 została powołana na stanowisko docenta Uniwersytetu Wrocławskiego, natomiast 10 grudnia 1991 nadano jej tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. 10 czerwca 2002 r. otrzymała stanowisko profesora zwyczajnego. Zmarła w czerwcu 2013 roku we Wrocławiu. W 1966 roku zawarła związek małżeński z Wiesławem Tyszkowskim, pracownikiem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Z tego związku w 1967 roku urodził się ich syn, Michał Jerzy Tyszkowski.

Praca dydaktyczna

Na przestrzeni lat prof. Ławińska-Tyszkowska prowadziła zajęcia z setkami studentów, była także promotorem 30 magistrów, 5 doktorów i 1 doktora habilitowanego. Recenzowała prace doktorskie, habilitacyjne i profesorskie. Mimo przejścia na emeryturę 1 października 2005 r., pozostawała w kontakcie z Instytutem Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej do roku 2009, gościnnie prowadząc wykłady i konwersatoria. Ostatnie zajęcia ze studentami przeprowadziła 28 maja 2009 r.

Praca naukowa i translatorska

Do głównych zainteresowań badawczych Profesor Ławińskiej-Tyszkowskiej należała literatura grecka epoki hellenistycznej oraz attycka komedia stara i nowa. Dokonała znakomitych przekładów wszystkich zachowanych komedii Arystofanesa oraz Mimów Herondasa. Przekłady dzieł Arystofanesa autorstwa Janiny Ławińskiej-Tyszkowskiej, z racji na swój żywy, jędrny i nowoczesny język, odsunęły w cień wszystkie poprzednie tłumaczenia i z tego powodu często pojawiają się na scenach polskich teatrów. Między innymi w Szczecinie („Między nogami” oparte na Lizystracie, Thesmoforiach, Żabach i Ptakach, reż. Adam Kuzycz-Berezowski, 2013 rok), w Krakowie („Sejm kobiet”, reż. Mikołaj Grabowski, 2007 rok), w Lublinie („Lizystrata”, reż. Łukasz Witt-Michałowski, 2007 rok), w Katowicach („Lizystrata”, reż. Michał Ratyński, 2005 rok) oraz we Wrocławiu („Sejm kobiet” uzupełniony o agon z „Żab”, reż. Łodzimierz Herman, 1979 rok). Konsultowała ponadto liczne współczesne przekłady literatury antycznej; między innymi dramatów Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa, komedii Plauta i Terencjusza, eposu Argonautika Apolloniosa z Rodos, a także prozy Pauzaniasza i Heliodora. Jest autorką licznych artykułów z zakresu greckiej komedii starej i nowej oraz poezji hellenistycznej. Brała udział w kilku ogólnopolskich grantach badawczych z zakresu literatury greckiej. Kierowała między innymi pracami zespołu przygotowującego tłumaczenie Geografii Strabona.

Członkostwo w stowarzyszeniach i organizacjach

Profesor Ławińska-Tyszkowska pełniła wiele ważnych funkcji. W latach 1981-1987 była Prodziekanem Wydziału Filologicznego ds. Nauczania. Od 1987 roku pełniła obowiązki kierownika Zakładu Neolatynistyki, natomiast w latach 1989-1992 oraz 1998-2001 była Dyrektorem Instytutu Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej we Wrocławiu.

W roku 1956 została członkiem Polskiego Towarzystwa Filologicznego, natomiast od 1957 pełniła funkcję skarbnika, następnie sekretarza, a w latach 1980-1986 była Prezesem Koła Wrocławskiego PTF. Była ponadto członkiem zarządu Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (od lutego 1981), członkiem Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN (od 1982), Komisji Neolatynistycznej KNOKA (Komitet Nauk o Kulturze Antycznej, od 2007), a także Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu oraz Komitetu Badań Naukowych.

Nagrody i wyróżnienia

Profesor Janina Ławińska-Tyszkowska otrzymywała nagrody Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1971, 1975, 1978, 1980, 1983, 1985, 1986 i 1989. Dwukrotnie otrzymała także nagrodę Ministra Nauki: w roku 1982 za monografię Bukolika grecka (Wrocław 1981) oraz w 2006 za rozdziały zamieszczone w Literaturze Grecji starożytnej (Lublin 2005). W 1977 r. otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, natomiast w 1988 wyróżnienie Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich za przekład Mimów Herondasa. Ponadto została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1986) i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1998).

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Komisji Edukacji Narodowej