Paulina Wat

Paulina Wat znana też jako Ola Watowa (ur. 26 kwietnia 1903 w Warszawie, zm. 9 lutego 1991 w Paryżu) – pisarka, tłumaczka, wydawca spuścizny męża, poety Aleksandra Wata.

Urodziła się w rodzinie żydowskiej (była córką Aarona i Sary); jako młoda dziewczyna podjęła studia w Wolnej Wszechnicy Polskiej, a w 1922 rozpoczęła naukę w szkole aktorskiej. Rok później poznała poetę Aleksandra Wata, na którego prośbę porzuciła studia aktorskie, a następnie w styczniu 1927 wyszła za niego za mąż w warszawskiej synagodze. W redakcji "Miesięcznika Literackiego" (organu Komunistycznej Partii Polski, którego redaktorem naczelnym był Aleksander Wat) pracowała jako sekretarka; w środowisku literackim Warszawy była podziwiana za swoją urodę, o czym świadczyły zachowane wypowiedzi m.in. Jana Lechonia i Janiny Broniewskiej.

W lipcu 1931 na świat przyszedł syn Pauliny i Aleksandra – Andrzej Wat, a dwa miesiące później Aleksander został aresztowany za działalność komunistyczną. Paulina wraz z synem i mężem, po wyjściu Wata na wolność, mieszkała w Warszawie aż do wybuchu II wojny światowej, kiedy zdecydowali się na ucieczkę do Lwowa. Cztery miesiące po ich przybyciu, w styczniu 1940, NKWD zorganizowało prowokację, w rezultacie której aresztowany został Aleksander Wat razem z pisarzem Władysławem Broniewskim. W kwietniu Paulinę wraz z dziewięcioletnim synem deportowano do obwodu wschodniokazachstańskiego, gdzie ciężko pracowała fizycznie. Po roku, w 1941, zezwolono jej na osiedlenie się razem z dzieckiem w południowym Kazachstanie (okolice miasta Czymkent). W 1942 odnaleźli się z mężem w Kazachstanie i od tego czasu przebywali na zesłaniu - już razem, we trójkę - aż do 1946, kiedy pozwolono im na powrót do Polski.

W 1959, otrzymawszy stypendium Fundacji Forda, Watowie wyjechali z Polski. Początkowo mieszkali we Włoszech, potem trafili do Francji, gdzie zamieszkali - od 1961 w Paryżu - na stałe (z dwuletnią przerwą, kiedy przebywali w USA). Po śmierci męża w 1967 Paulina Wat zajmowała się opracowaniem jego dorobku literackiego; opublikowała też wspomnienia, obejmujące czasy zesłania do Kazachstanu pod tytułem Wszystko, co najważniejsze. Na podstawie tych wspomnień, już po śmierci autorki, nakręcony został film Wszystko, co najważniejsze (scenariusz Dżamila Ankiewicz, reżyseria Robert Gliński), który na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni został nagrodzony Złotymi Lwami Gdańskimi.

Paulina Wat zmarła w lutym 1991 w Paryżu. Jej korespondencja z Czesławem Miłoszem opublikowana została w Zeszytach Literackich osiemnaście lat po jej śmierci (i pięć lat po śmierci poety), w 2009.