Wojciech Oczko

Wojciech Oczko inna forma nazwiska: Ocellus (ur. 1537 w Warszawie, zm. 26 grudnia 1599 w Lublinie) – doktor medycyny i filozofii, nadworny lekarz królów polskich: Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy (sekretarz królewski tego pierwszego). Jeden z twórców medycyny polskiej, syfilidiolog i pisarz medyczny. Propagował uprawianie kultury fizycznej widząc w niej korzyści zarówno dla ciała, jak i dla ducha. Stryj Wincentego, kanonika gnieźnieńskiego.

Jego ojcem był warszawski stelmach, Stanisław Oczko. Początkowo nauki pobierał w miejskiej i katedralnej szkole w Warszawie. W 1559 roku rozpoczął studia w Krakowie, a w roku 1562 otrzymał tytuł bakałarza sztuk wyzwolonych. Powróciwszy do Warszawy nauczał w szkole katedralnej. Trzy lata później (1565) wyjechał na studia do Padwy i Bolonii, gdzie uzyskał doktorat medycyny. Wkrótce potem zwiedził Hiszpanię i Francję (przebywając czasowo w Montpellier). W roku 1569 wrócił do Warszawy i rozpoczął praktykę medyczną w szpitalu Św. Marcina. Następnie był lekarzem biskupa krakowskiego F. Krasińskiego. W roku 1573 otrzymał w dożywotnie posiadanie, od opata hebdowskiego konwentu norbertanów, dobra Nekanowice. W latach 1576-1582 był, z przerwami, nadwornym lekarzem Stefana Batorego. W roku 1577 towarzyszył królowi w wyprawie gdańskiej. Z jego polecenia badał źródła lecznicze w Szkle i Jaworowie pod Lwowem. Następnie był lekarzem nadwornym Zygmunta III.

W 1574 ożenił się z Elżbietą Obrąpalska (wdową po Stanisławie Obrąpalskim), a w 1596 z Jadwigą Umięcką. Z żadnego małżeństwa nie miał dzieci. Od 1598 roku mieszkał w Lublinie, gdzie zmarł rok później.

W szczególności zalecał jazdę konną, zapasy, szermierkę, piłkę i tańce. Jest autorem powiedzenia, że Ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu, które w dzisiejszych czasach przybrało postać bardzo popularnego powiedzonka: żaden lek nie zastąpi ruchu.

Data wydania Cieplic (1578) jest uważana m.in. za symboliczny początek uzdrowiska iwonickiego, którego wody zostały opisane w pracy. W roku 1881 wydało (wyd. jubileuszowe) Towarzystwo lekarskie w Warszawie tę pracę.

Twórczość

Napisał dwa fundamentalne dzieła w języku polskim, pisane w duchu nowoczesnej medycyny, z uwzględnieniem anatomii, chirurgii ale także i dietetyki, ustanawiając wiele nowych słów w polskiej terminologii medycznej.

• Cieplice (pionierskie dzieło zapoczątkowujące polską balneologię, klasyfikujące wody mineralne i lecznicze występujące w Polsce, opisujące ich działanie oraz podające metody leczenia nimi), Kraków 1578, drukarnia Łazarzowa; przedr. E. Klink, Warszawa 1881 (razem z Przymiotem); fragmenty przedr. W. Taszycki Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII wieku, Lwów 1928; także wyd. 2 Warszawa 1955
• Przymiot (zawierające całokształt ówczesnej wiedzy na temat kiły), Kraków 1581; przedr. E. Klink, Warszawa 1881

• Listy do Jacynta Młodziejowskiego, podskarbiego nadwornego, dat. 1584, ogł. w podobiźnie E. Klink przy wyd. Przymiot, Kraków 1581
• Kwity dat. 30 października 1576 (również w podobiźnie); 3 kwietnia 1581; ogł. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900
• Dokumenty dot. spraw majątkowych dat. 30 lipca 1573; 23 marca 1581; ogł. J. Lachs "Kronika lekarzy krakowskich do końca XVI w.", Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 12 (1910), dod. s. 173-174