Leopold Buczkowski

Leopold Buczkowski (pseud. Paweł Makutra, ur. 15 listopada 1905 r. w Nakwaszy, zm. 27 kwietnia 1989 r. w Warszawie) – polski prozaik, malarz, artysta grafik, rzeźbiarz.

Syn Tomasza Buczkowskiego i Anny Zając, brat Mariana Ruth Buczkowskiego. Od dzieciństwa był wybitnie uzdolniony artystycznie, rozwój ograniczały mu trudne warunki życia. Od 1914 mieszkał w Podkamieniu koło Złoczowa. W Podkamieniu w latach 30. prowadził zakład rzeźbiarsko-kamieniarski. Studiował polonistykę na Wydziale Humanistycznym UJ oraz malarstwo na ASP w Warszawie pod kierunkiem Juliana Fałata w Bystrej w 1927. Uczestnik kampanii 1939, wzięty do niewoli. W czasie II wojny początkowo przebywał we Lwowie, potem wrócił do Podkamienia. Tam przeżył atak ukraińskich nacjonalistów, w czasie którego zginęło dwóch jego braci. W 1944 r. w oddziałach samoobrony w Nakwaszy. Działania Ukraińców (śmierć braci) zmusiły rodzinę Buczkowskich do opuszczenia miejsca zamieszkania. Przenieśli się do Warszawy na ulicę Mysłowicką 13 (Dolny Żoliborz). Uczestnik powstania warszawskiego. Żołnierz AK. Po powstaniu trafił do obozu jenieckiego w Pruszkowie skąd uciekł.

Po wojnie zamieszkał w Krakowie, zajmując się ilustrowaniem książek. Od 1950 r. do śmierci mieszkał w Konstancinie pod Warszawą. W 1982 r. został członkiem Tymczasowej Rady Krajowej PRON, rok później – członkiem Rady Krajowej. Pochowany na cmentarzu w Skolimowie.

Odznaczenia i nagrody: Krzyż Kawalerski OOP (1956), Nagroda I stopnia Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości (1979), Krzyż Komandorski OOP (1980).

Twórczość

Wprawdzie jego wiersz pojawił się w 1929 r. w "Gazecie Polskiej" (drukowanej przez Kadena-Bandrowskiego, pod pseud. Paweł Makutra), ale za rok właściwego debiutu uważa się 1936 (wiersze: Lato i upał). Prowadził teatr amatorski, dla którego napisał sztukę Zabójstwo. Jego pierwsza powieść Wertepy ukazująca surowy obraz ówczesnej wsi wołyńskiej została zarekwirowana przez policję. Drugą powieść – Czarny potok napisał w Zakopanem w 1946 r. Od 1953 r. zaczął malować i wystawiać swoje prace w Warszawie. Czarny potok, Dorycki krużganek, zbiór opowiadań Młody poeta w zamku i Pierwsza świetność są wstrząsającym świadectwem okupacyjnego terroru i bohaterskiej walki jego ofiar w imię obrony człowieczeństwa. Są także dokumentem wymierającej kultury. Cechy jego twórczości literackiej to: autentyzm, dosadność i plastyczność obrazu. Pisał z całkowitym pominięciem podstawowych zasad prozy. Tym samym tworzył dzieła bardzo oryginalne, będące nietypowym, wysoko cenionym przez krytyków, eksperymentem.

Pomiędzy poszczególnymi książkami zachodzą określone relacje, wyjaśnione przez autora. Dorycki krużganek to "suplement do Czarnego Potoku, który powinien być razem w nim wydawany". Z kolei "Oficer na nieszporach jest suplementem do Kąpieli w Lucca", a Kamień w pieluszkach to "drugi suplement" do Kąpieli w Lucca, uważany przez pisarza za "najważniejszą książkę w swoim dorobku pisarskim.

Publikacje książkowe

• Wertepy (powieść; Gebethner i Wolf 1947; Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; Wydawnictwo Literackie 1973)
• Czarny potok (powieść; Pax 1954; Państwowy Instytut Wydawniczy 1959; Czytelnik 1965; Państwowy Instytut Wydawniczy 1971; Pax 1974; Wydawnictwo Literackie 1979; KAW 1986)
• Dorycki krużganek (powieść; Pax 1957; Czytelnik 1969, Wydawnictwo Literackie 1977)
• Młody poeta w zamku (opowiadania z ilustracjami autora; Pax 1959)
• Pierwsza świetność (powieść; Państwowy Instytut Wydawniczy 1966; Wydawnictwo Literackie 1978)
• Uroda na czasie (powieść; Państwowy Instytut Wydawniczy 1970; Wydawnictwo Literackie 1981)
• Kąpiele w Lucca (powieść; Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 1979; Wydawnictwo Literackie 1984)
• Oficer na nieszporach (powieść; Wydawnictwo Literackie 1975)
• Kamień w pieluszkach (powieść; Wydawnictwo Literackie 1978)
• Wszystko jest dialogiem (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984)
• Na nowo i poniekąd inaczej (Galeria Autorska J. Solińskiego i J. Kai 1985)
• Proza żywa (Pomorze 1986)
• Żywe dialogi (wespół z Zygmuntem Trziszką; Pomorze 1989)
• Dziennik wojenny (Olsztyn 2001)
• Powstanie na Żoliborzu (powst. 1944; [w:] Dzienniki z Powstania Warszawskiego, wyd. LTW, 2004)