Achmat Kadyrow

Achmat Abdułchamidowicz Kadyrow, ros. Ахмат Абдулхамидович Кадыров (ur. 23 sierpnia 1951 w Karagandzie, Kazachstan, zm. 9 maja 2004 w Groznym) – polityk czeczeński, jeden z najbardziej znanych muftich czeczeńskich, zarządca (2000-2003) i prezydent (2003-2004) Czeczenii. Urodził się w Kazachstanie, gdzie jego rodzina przebywała na zesłaniu. Pochodził ze znanej rodziny duchownych muzułmańskich – duchownym był jego ojciec i wujowie. W 1957 roku rodzina Kadyrowów wróciła do Czeczenii. Ojciec Ramzana Kadyrowa, obecnego prezydenta Czeczenii.

Kadyrow ukończył szkołę średnią w 1968, później pracował w sowchozie oraz w przedsiębiorstwach budowlanych m.in na Syberii. Był religijny, pomagał muftiemu, dzięki czemu w 1980 roku wysłano go do Buchary do medresy dla muzułmańskich duchownych, a po jej ukończeniu studiował w wyższej uczelni muzułmańskiej w Taszkencie, gdzie w 1986 roku skończył studia. Po powrocie do Czeczenii został zastępcą muftiego Gudermesu. W 1989 roku założył pierwszy na Kaukazie Instytut Islamski, którego był rektorem do 1994 roku. Stał się jednym z najbardziej znanych mufti w Czeczenii. W latach 1990-1991 studiował w Jordanii. W 1993 roku został zastępcą muftiego Czeczenii, zaś we wrześniu 1994 – pełniącym obowiązki muftiego Czeczenii. Walczył po stronie partyzantów w pierwszej wojnie z Rosją (1994-1996), w latach 1995-95 wzywał Czeczeńców, by zabili tylu Rosjan, ilu zdołają. Uczestniczył w rozmowach pokojowych w 1996 roku w składzie delegacji czeczeńskiej. Wcześniej, w kwietniu 1995, prezydent Dżochar Dudajew mianował go najwyższym muftim – wielkim muftim Czeczenii.

Pod koniec lat 90. wszedł w ostry konflikt z tzw. wahhabitami, których w 1998 roku zbrojnie wyparł z miasta Gudermes i północnej Czeczenii. Usiłował doprowadzić do wypędzenia wahhabitów z całej Czeczenii, w lipcu 1998 i maju 1999 na zwołanym przez niego zjazdach czeczeńskich przywódców religijnych, politycznych i dowódców wojskowych przyjęto uchwały o usunięciu wahhabitów z życia politycznego i administracji zaprzysięgając to na Koran, ich realizację jednak zablokował Asłan Maschadow. W czasie gdy rozpoczynała się II wojna czeczeńska, ogłosił w sierpniu 1999 północ republiki strefą wolną od wahhabizmu, co ułatwiło, po rozpoczęciu wojny, praktycznie bezkrwawe przejęcie kontroli przez Rosjan nad północną częścią kraju – w tym Gudermesem, drugim co do wielkości miastem Czeczenii. Potępił Szamila Basajewa oraz jego wyprawę na Dagestan i wezwał Czeczenów do niestawiania oporu armii rosyjskiej. Odmówił ponownego ogłoszenia świętej wojny – dżihadu przeciwko Rosji (poprzednio akt ten ogłosił w 1995 roku). 10 października 1999 Maschadow odwołał Kadyrowa z funkcji muftiego, uznając go za zdrajcę, "wroga numer jeden", którego należy zlikwidować.

11 czerwca 2000 Kadyrow został prorosyjskim szefem cywilnej administracji republiki, a od marca 2003 pełnił obowiązki prezydenta. W wyborach prezydenckich 5 października 2003 (zbojkotowane przez rosyjskie organizacje praw człowieka i których uczciwość kwestionowali międzynarodowi obserwatorzy), nie mając liczących się konkurentów, zdobył według oficjalnych wyników 80 proc. głosów. Utrzymywał bliskie kontakty z Kremlem – miał ponoć nieomal nieograniczony dostęp do prezydenta Władimira Putina. Doprowadził do uchwalenia serii amnestii, w wyniku których ujawniło się i złożyło broń 7 tysięcy byłych separatystów – większość z nich po weryfikacji wcielono do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czeczenii, część zasiliła cywilną administrację republiki.

9 maja 2004 zginął w zamachu na stadionie w Groznym w trakcie obchodów Dnia Zwycięstwa, w wyniku eksplozji ładunku wybuchowego, wmurowanego pod trybunę honorową. Tydzień później do organizacji zamachu przyznał się czeczeński komendant polowy Szamil Basajew, tłumacząc, że działał w imię "świętego prawa islamskiego", a celem ataku byli "zdrajcy narodu czeczeńskiego". Maschadow początkowo poparł zamach, jednakże później go potępił z uwagi na fakt, iż jego ofiarami – obok polityków prorosyjskich i członków sił bezpieczeństwa (ciężko ranny został m.in. ówczesny dowódca sił armii rosyjskiej w Czeczenii, gen. Baranow) – były również osoby postronne. Zabójstwo Achmata Kadyrowa potępiła również Rada Bezpieczeństwa ONZ.