Adam Epler

Adam Józef Aleksander Epler (ur. 1 grudnia 1891 we Lwowie, zm. 24 października 1965 w Londynie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, mianowany pośmiertnie generałem brygady.

Życiorys

Rodzina i młodość

Był synem Marii i Edwarda, inżyniera kolejowego i wiceprezydenta miasta Lwowa. Żonaty z Zofią z Murczyńskich. Miał syna Zbigniewa (ur. 18 sierpnia 1919).

W 1909 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym w Chyrowie, po czym podjął studia na Uniwersytecie Lwowskim – w sumie zaliczył osiem semestrów w latach 1909–1912 i 1913–1914.

Służba w Cesarskiej i Królewskiej Armii

W 1912 odbył jednoroczną obowiązkową służbę w C.K. Armii, gdzie ukończył szkołę oficerów rezerwy w XI Brygadzie Artylerii. 1 maja 1915 otrzymał stopień podporucznika rezerwy. W czasie I wojny światowej służył na frontach wschodnim i włoskim, awansując we wrześniu 1916 do stopnia porucznika. W 1918 ukończył kurs dowódców baterii, zorganizowany w 10 Armii, stacjonującej w Trydencie.

Służba w Wojsku Polskim

Po upadku monarchii austro-węgierskiej zgłosił się 13 listopada 1918 do Stacji Zbornej Oficerów Artylerii w Krakowie i w kilka dni potem otrzymał przydział do 1 Krakowskiego Pułku Artylerii Polowej na stanowisko dowódcy baterii. Z tym pułkiem przeszedł szlak bojowy w czasie wojny o granice wschodnie w 1919, następnie walczył jako dowódca baterii i dywizjonu w 3 Pułku Artylerii Polowej Legionów w wojnie bolszewickiej 1920.

Po wojnie ukończył półroczny kurs dowódców dywizjonów w Toruniu i został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919. W okresie od 15 czerwca 1922 do 15 lipca 1924 był dowódcą I dywizjonu w 3 PAP Leg. w Zamościu, a następnie z dniem 15 lipca 1924 objął w tym pułku stanowisko kwatermistrza i pełnił je do połowy 1926. Do 4 kwietnia 1929 był zastępcą dowódcy i p.o. dowódcy tego pułku. W tym czasie otrzymał od dowódcy 3 DP Leg. pułkownika (a w niedługim czasie generała brygady) Stanisława Kwaśniewskiego następująca opinię służbową: „Podpułkownik Epler posiada bardzo wybitne wartości taktyczne, bardzo dobry artylerzysta. Nadzwyczajnie sprytny, posiada szerokie horyzonty, szybko się orientuje, bardzo dobry prelegent. Inteligencja nadzwyczajna, podobnie i bystrość umysłu.”

4 grudnia 1929 objął dowództwo 28 PAP w Zajezierzu koło Dęblina i sprawował je do 15 października 1935. W międzyczasie ukończył VII Kurs Wyższych Dowódców Artylerii przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.

Po odejściu z Zajezierza – gdzie miał wielkie zasługi jako organizator koszar, parku przykoszarowego i bazy socjalnej dla kadry i żołnierzy – objął stanowisko II dowódcy Piechoty Dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach, gdzie służył do wybuchu II wojny światowej.

W czasie kampanii wrześniowej zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym objął dowództwo Ośrodka Zapasowego 20 DP w Słonimie, gdzie w dość krótkim czasie zorganizował zgrupowanie „Kobryń” w sile prawie pełnej dywizji piechoty, walczące następnie pod rozkazami gen. Franciszka Kleeberga w SGO „Polesie” i znanej pod nazwą 60 Dywizji Piechoty (Rezerwowa). Wraz ze swą dywizją walczył pod Kockiem, a jego udział w tej bitwie uznawany jest jako wybitny.

Po złożeniu broni 6 października 1939 płk Epler dostał się do niewoli niemieckiej, a Niemcy pozwolili mu zatrzymać szablę. Przebywał w obozie przejściowym w Dęblinie, potem w Radomiu, skąd z pomocą radomskich harcerzy (rodzina porucznika Jończyka) zbiegł i włączył się do ruchu konspiracyjnego Organizacji Orła Białego w Krakowie pod pseudonimem „Kobylański”. Zagrożony aresztowaniem, zdecydował się na ucieczkę z Krakowa przez Słowację, Węgry i państwa bałkańskie na Bliski Wschód, gdzie do końca grudnia 1940 dowodził stacjonującą wówczas w Egipcie Legią Oficerską. Po wojnie osiadł w Londynie, gdzie zmarł 24 października 1965.

Był autorem pracy pt. Ostatni żołnierz polski kampanii 1939 roku wydanej w 1942 w Tel Awiwie przez Sekcję Oświaty i Kultury Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie. W 1989 ARS-HIT Spółka z o.o. Centrum Wydawniczo-Handlowe Wydawnictwo i Galeria opublikowała reprint wydania z 1942.

Postanowieniem Nr W.111-48-94 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy z dnia 28 września 1994 mianowany został za szczególne zasługi w działalności konspiracyjnej i w walce zbrojnej z niemieckim okupantem, pośmiertnie, do stopnia generała brygady.

Awanse

• podpułkownik 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 12 lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
• pułkownik ze starszeństwem z 1 stycznia 1931
• generał brygady 28 września 1994 pośmiertnie

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 11)
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 14)
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1928)
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)
• Medal Pamiątkowy X Rocznicy Walk o Wyzwolenie Republiki Łotewskiej

oraz krzyże i medale C.K. Armii.