Alfons Zgrzebniok

Alfons Karol Zgrzebniok pseudonim „Rakoczy” (ur. 16 sierpnia 1891 w Dziergowicach, zm. 31 stycznia 1937 w Marcinkowicach k. Nowego Sącza) – nauczyciel, działacz samorządowy, śląski działacz polityczny, komendant powstań śląskich, jeden z założycieli Związku Powstańców Śląskich, wicewojewoda białostocki.

Urodził się w Dziergowicach jako najstarsze z dziewięciorga dzieci szewca Franciszka Zagrzebnioka oraz Tekli Rakoczy pochodzącej z rodziny zajmującej się od pokoleń flisactwem. Ukończył szkołę podstawową w Dziergowicach, jednak ze względu na słabą znajomość jęz. niemieckiego przyjęto go do gimnazjum dopiero po rocznych korepetycjach w Wodzisławiu. Ukończył gimnazjum w Raciborzu w 1909. Podczas nauki ze względu na przynależność do Kółka Narodowego groziło mu relegowanie z uczelni. Następnie w latach 1909-1914 studiował filozofię, ekonomię i teologię na Uniwersytecie Wrocławskim gdzie wstąpił do wrocławskiego koła polskiej tajnej organizacji "Zet". Wybuch I wojny światowej powoduje, że Zgrzebniok musi przerwać naukę. W listopadzie 1914 zostaje powołany do niemieckiego wojska i wysłany na front. W kampanii trzykrotnie ranny dosługuje się stopnie porucznika.

Po zakończeniu wojny stacjonuje w garnizonie kozielskim. Pod koniec 1918 roku z polecenia Józefa Dreyzy, komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, organizował struktury POW GŚl. w powiecie kozielskim. Mianowany komendantem POW GŚl. na powiat kozielski oraz raciborski. Zorganizował akcję zdobycia broni oraz amunicji z kozielskich koszar, w której sam wziął udział mając na sobie niemiecki mundur. Wprowadził niemieckich żołnierzy w błąd fałszywymi rozkazami sugerującymi, że Zgrzebniok dowodzi tajną operacją niemieckiego dowództwa. Sposób ten wykorzystywał wielokrotnie w zdobywaniu broni dla swoich ludzi. Raz udało mu się nawet dzięki niemu uniknąć wykrycia magazynów broni podczas przeszukiwań siedziby "Strzechy" w Raciborzu przez niemiecką policję. Występując w roli niemieckiego oficera zaofiarował swoją pomoc zwodząc Grenzschutz dzięki czemu udało się wynieść broń w bezpieczniejsze miejsce.

Aresztowany przez Grenzschutz, uciekł z więzienia. Dzięki swojej działalności stał się "największym polskim bandytą w okręgu kozielskim", a jego podobizna trafiła na listy gończe. Ukrywał się w Polsce. Dnia 17 kwietnia wraz z Józefem Grzegorzkiem, Wiktorem Rumpfeldem i Adamem Całką wziął udział w czteroosobowej delegacji do Poznania mającej na celu powiadomienie generała Józefa Dowbor-Muśnickiego o decyzji wybuchu powstania na Śląsku. Był jednym z autorów planu powstania, przedstawionego Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu 19 kwietnia 1919.

Alfons Zgrzebniok wstąpił do założonego w 1902 przez księdza Pawła Brandysa Towarzystwa Rolników i Robotników, którego członkami byli m.in. Juliusz Zgrzebniok, Jan Niemiec i Juliusz Kubica.

Od stycznia 1919 był jednym z najważniejszych członków Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (POWGŚl). W lutym 1919 w składzie Komitetu Wykonawczego POW GŚl. Na początku lipca 1919 mianowany przez NRL głównym komendantem POW GŚl; z racji pełnienia tej funkcji był naczelnym dowódcą I Powstania Śląskiego. Po jego upadku organizator pomocy dla rodzin powstańczych. Od 7 sierpnia sierpnia 1919 pełnił obowiązki szefa sekcji wojskowej Komisariatu Rad Ludowych Śląskich w Sosnowcu. Jeden z dowódców I powstania śląskiego. Ponownie stanął na czele II powstania. W czasie III powstania śląskiego był szefem oddziału personalnego Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych. Następnie został doradcą wojskowym przy sztabie 1. Dywizji Wojsk Powstańczych.Współpracownik Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu. Kierował obroną przed napadami bojówek niemieckich na siedzibę PKP oraz dowództwa POW GŚL - hotelu "Lomnitz" w Bytomiu.

W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, podjął pracę jako nauczyciel wychowania fizycznego w Gimnazjum Klasycznym w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Publikował artykuły w pismach młodzieżowych; od 1924 roku redagował "Młodą Polskę", organ Związku Młodzieży Pracującej "Jedność", działającą przy Narodowej Partii Robotniczej.

W 1923 roku założył Związek Powstańców Śląskich. Pod koniec lat dwudziestych został pracownikiem ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w Wolnym Mieście Gdańsku (Biuro Informacyjne w Gdańsku - BIG), skąd musiał wyjechać zagrożony zamachem ze strony Niemców. Od 1934 wicewojewoda białostocki. Zmarł nagle na serce 30 stycznia 1937 podczas urlopu w Marcinkowicach k. Nowego Sącza) , pochowano go na cmentarzu komunalnym w Rybniku w Kwaterze Dowódców Powstań Śląskich.