Anna Politkowska

Anna Stiepanowna Politkowska, ros. Анна Степановна Политковская, (ur. 30 sierpnia 1958 w Nowym Jorku, zm. 7 października 2006 w Moskwie) – niezależna rosyjska dziennikarka, znana ze swego bardzo krytycznego stosunku do administracji Putina oraz wojny w Czeczenii.

Urodziła się jako Anna Mazepa w Nowym Jorku w 1958 roku, gdzie jej rodzice (z pochodzenia Ukraińcy) byli dyplomatami przy ONZ. W 1980 ukończyła dziennikarstwo na Uniwersytecie Moskiewskim . W czasie studiów wyszła za mąż za znanego później dziennikarza telewizyjnego Aleksandra Politkowskiego. Mieli dwójkę dzieci: syna Ilię i córkę Wierę.

Pracowała dla następujących gazet:

• Izwiestija (Wiadomości) (1982-1993)
• Obszczaja Gazeta (Wspólna gazeta) (1994-1999) 
• Nowaja Gazeta (Nowa gazeta) (czerwiec 1999 – 2006) 

Na początku lat 90. uzyskała obywatelstwo USA. Pisząc dla Nowaja Gazeta (opozycyjnej wobec władz Federacji Rosyjskiej) zwracała uwagę na łamanie praw człowieka w Czeczenii. Otwarcie krytykowała Władimira Putina i Ramzana Kadyrowa. W roku 2002 napisała książkę Wtoraja Czeczenskaja (polskie wydanie w 2006 roku). Jej książka Putin's Russia (Rosja Putina) była po raz pierwszy wydana w 2004 roku w Wielkiej Brytanii. Za swoją rzetelną pracę była od 1999 wielokrotnie nagradzana w Rosji i za granicą. Otrzymała z rąk Ryszarda Kapuścińskiego nagrodę Lettre Ulysses 2003. Swoimi reportażami zdobyła rozgłos w mediach międzynarodowych. Jej książki zostały przetłumaczone na wiele języków m.in. na angielski, francuski, niemiecki, hiszpański, duński, estoński, włoski, fiński, niderlandzki, norweski, szwedzki i japoński.

Kilkakrotnie brała udział w negocjacjach dotyczących uwolnienia porwanych, między innymi w październiku 2002 roku, podczas zajęcia przez terrorystów teatru w Dubrowce. Dwa lata później, podczas tragedii w Biesłanie nie udało się jej dotrzeć na miejsce, zasłabła w samolocie. Sugerowała wówczas, że podano jej w herbacie szkodliwy środek.

7 października 2006 znaleziono ją zastrzeloną w windzie jej mieszkania przy ulicy Leśnej 8/12 koło Dworca Białoruskiego w centrum Moskwy. Na miejscu znaleziono porzucony pistolet i łuski. Wcześniej kilkakrotnie grożono jej śmiercią. Często zwraca się uwagę na fakt, że 7 października to dzień urodzin Władimira Putina.

Anna Politkowska występuje w ostatnim filmie Andrieja Niekrasowa pt. Bunt. Sprawa Litwinienki (2007). Twórcy tego obrazu ukazali w nim swoją wizję dzisiejszej Rosji i przedstawili opinię, że osoby niewygodne dla władz są stopniowo likwidowane. W filmie ukazano m.in. najnowsze poglądy antykremlowskiej opozycji na temat śmierci Politkowskiej.

Z okazji pierwszej rocznicy śmierci Anny Politkowskiej, organizacja "Reporterzy bez Granic" zorganizowała marsz protestacyjny w Paryżu przeciw braku postępów śledztwa w sprawie zabójstwa jej oraz 17 innych dziennikarzy rosyjskich. Europarlamentarzyści Konrad Szymański oraz Vytautas Landsbergis 2 października 2007 zorganizowali wystawę w Parlamencie Europejskim prezentującą rosyjskie zbrodnie dokonane podczas wojen w Czeczenii, które opatrzone były m.in. komentarzami Anny Politkowskiej (wystawa ta, mimo że była oficjalnie zorganizowana, została w niejasnych okolicznościach zdemontowana następnej nocy przez służby porządkowe).

14 grudnia 2012 r. Amnesty International podała, że skazano zabójcę Anny Politkowskiej. Dmitry Pavliutchenkov, były oficer policji został uznany za winnego i skazany na 11 lat w kolonii karnej o podwyższonym nadzorze.

Nagrody

Najważniejsze nagrody otrzymane przez Annę Politkowską 1999

• Złote Pióro Rosji (Nagroda Związku Dziennikarzy Rosji)

2000

• Dobry Uczynek – Dobre Serce (Nagroda Związku Dziennikarzy Rosji)

2001

• Global Award for Human Rights Journalism (Nagroda Amnesty International)

2003

• Lettre Ulysses Award
• Hermann Kesten Medal
• Nagroda dziennikarska OBWE za odważną i profesjonalną pracę, służącą popieraniu praw człowieka i wolności prasy

2004

• Olof Palme Prize

2006

• Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Tiziano Terzaniego (Premio Terzani) 

2007

• UNESCO/Guillermo Cano World Press Freedom Prize
• National Press Club/John Aubuchon Freedom of the Press Award
• Democracy Award (Nagroda National Endowment for Democracy )

Ciekawostka

Zabójstwo Anny Politkowskiej zostało dokonane w rocznicę urodzin prezydenta Rosji Władimira Putina. W filmie "Bunt. Sprawa Litwinienki" przedstawiono opinię, że jej śmierć mogła być formą prezentu urodzinowego.

Książki wydane po polsku

• Anna Politkovskaya Rosja Putina (tytuł rosyjski: Путинская Россия; tytuł angielski: Putin's Russia, tłum. z angielskiego: T. Korecki, Studio Emka, Warszawa 2005, ISBN 83-88931-64-4, Путинская Россия w całości po rosyjsku w internecie)
• Anna Politkowska Druga wojna czeczeńska [9] (tytuł rosyjski: Вторая чеченская, tłum. z rosyjskiego: I. Lewandowska, Znak, Kraków 2006, ISBN 83-240-0644-3)
• Anna Politkowska Udręczona Rosja. Dziennik buntu [10] (tytuł angielski: A Russian Diary [11], tłum. z angielskiego: A. Michalska, Noir sur Blanc, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7392-246-4)
• Anna Politkowska Tylko prawda. Artykuły i reportaże [12] (tytuł angielski: Nothing but the Truth: Selected Dispatches, tłum. S. Szymański, Prószyński i S-ka, 2011, ISBN 978-83-7648-919-3)

Książki nie wydane po polsku

• Anna Politkovskaïa Voyage en enfer. Journal de Tchetchénie (tłum.: G. Ackerman i P. Lorrain. Robert Laffont, Paris, 2000) – wydanie francuskie
• Anna Politkovskaya A Dirty War. A Russian Reporter in Chechnya (tłum.: J. Crowfoot. The Harvill Press, 2001) – wydanie angielskie
• Anna Politkovskaya A Small Corner of Hell. Dispatches from Chechnya (tłum.: A. Burry, T. Tulchinsky. University Of Chicago Press, 2003) – wydanie angielskie (część reportaży zawiera Druga wojna czeczeńska)
• Anna Politkovskaïa Tchétchénie, le déshonneur russe (tłum.: G. Ackerman. Buchet Chastel, 2003) – wydanie francuskie

Książki wydane po rosyjsku

• Вторая чеченская (Wtoraja Czeczenskaja, Zakharov (Захаров), Moskwa, 2002)
• Чужая война, или Жизнь за шлагбаумом. Чечня (Czużaja wojna, ili Żizń za szlagbaumom. Czecznja, wyd. R. Valent (Р. Валент), Moskwa, 2002) – reportaże m.in. o życiu cywilów w Groznym, uchodźcach w Inguszetii, zaczystkach, porwaniu Kennetha Glucka, czystkach etnicznych.
• Путинская Россия (Putinskaja Rossija, Książka opublikowana w Novaja Gazeta, 2007)
• За что (Za Szto, Novaja Gazeta, 2007)

Pozycje literackie o Annie Politkowskiej

Po francusku

• Hommage à Anna Politkovskaïa (Buchet-Chastel, 2007)

Filmy biograficzne

• Ein Artikel zu viel (ang. Letter to Anna), reż. Eric Bergkraut, 2008. Film opowiada o życiu i śmierci dziennikarki. Zawiera wywiady z jej dziećmi, córką Wierą i synem Ilią, byłym mężem Aleksandrem Politkoskim oraz innymi osobami, takimi jak szachista Garri Kasparow, biznesmen Borys Bieriezowski i reżyser Andriej Niekrasow.

• Anna Politkowska. Siedem lat na froncie (ang. Anna, Seven Years on The Frontline), film dokumentalny, reż. Masza Nowikowa, prod. Holandia 2008

• Gorzki smak wolności (ang. A bitter taste of freedom), film dokumentalny, reż. Marina Goldowska, prod. Szwecja/Rosja/USA 2011. Film zdobył nagrodę najlepszego obrazu dokumentalnego w Konkursie Filmów Dokumentalnych na 27. Warszawskim Festiwalu Filmowym.