Borys Jelcyn

Boris Nikołajewicz Jelcyn (ros. Борис Николаевич Ельцин; ur. 1 lutego 1931 w Butce, zm. 23 kwietnia 2007 w Moskwie), znany w Polsce jako Borys Jelcyn – od 6 lipca do grudnia 1991 Premier Rosyjskiej FSRR a od grudnia 1991 do 15 maja 1992 Premier Federacji Rosyjskiej, od 29 maja 1990 do 10 lipca 1991 Przewodniczący Rady Najwyższej Rosji. Pierwszy w historii tego kraju prezydent (od 10 lipca 1991 Prezydent Rosyjskiej FSRR, od 25 grudnia 1991 Prezydent Federacji Rosyjskiej).

Działalność w KPZR

W latach 1961-1990 Borys Jelcyn był członkiem KPZR, a od 1977 I sekretarzem Komitetu Obwodowego KPZR w Swierdłowsku (obecnie Jekaterynburg) – w pierwszym roku tej kadencji zburzono były dom inżyniera Nikołaja Ipatiewa, miejsce kaźni byłego cara Mikołaja II, jego rodziny i służby.

Od 1985 r. Jelcyn był I sekretarzem Komitetu Miejskiego w Moskwie. W 1987 po krytyce połowiczności reform przeprowadzanych przez szefa partii Michaiła Gorbaczowa został usunięty z tego stanowiska, ale jednocześnie zdobył popularność w reformatorskim skrzydle partii, wśród liberalnej inteligencji i rozczarowanych Gorbaczowem robotników. 29 maja 1990 został wybrany na przewodniczącego Rady Najwyższej RSFSR pokonując ówczesnego premiera Rosji Aleksandra Własowa, którego kandydaturę poparł Michaił Gorbaczow.

Prezydent Rosji

Stanął do wyborów 12 czerwca 1991 na urząd prezydenta RSFSR (Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej) i wygrał je. Wkrótce po objęciu tego urzędu miał miejsce nieudany pucz (19-21 sierpnia 1991) skierowany przeciwko Gorbaczowowi. Jelcyn był głównym organizatorem i symbolem zwycięskiego oporu przeciwko puczystom, co pozwoliło mu szybko skupić pełnię władzy w swoich rękach i zmarginalizować Gorbaczowa. 8 grudnia 1991 w Puszczy Białowieskiej zawarł z prezydentami Ukrainy i Białorusi porozumienie o rozwiązaniu ZSRR. Jelcyn został prezydentem niepodległej Federacji Rosyjskiej. 21 września 1993 - 4 października 1993 nastąpiła próba pozbawienia Borysa Jelcyna władzy prezydenckiej przez Radę Najwyższą która w odpowiedzi na decyzję Jelcyna o jej rozwiązaniu uchwaliła pozbawienie go urzędu prezydenta i powierzyła tymczasowo ten urząd wiceprezydentowi Aleksandrowi Ruckojowi co spowodowało Kryzys konstytucyjny w Rosji (1993). Ruckoj nie uzyskał realnej władzy ani uznania międzynarodowego jako Prezydent Rosji a protest parlamentu został stłumiony przy użyciu wojska. 1996 r. wybrany na prezydenta po raz drugi (rywalizował o to stanowisko z Giennadijem Ziuganowem, wygrał w drugiej turze przewagą 53,8% do 40,3% głosów). W piątek 31 grudnia 1999 Jelcyn zrzekł się funkcji prezydenta. Pełniącym obowiązki prezydenta do czasu rozpisania wyborów został wtedy Władimir Władimirowicz Putin.

Śmierć i pogrzeb

Zmarł w poniedziałek 23 kwietnia 2007 w Moskwie ok. godz. 15.45 czasu moskiewskiego (13.45 czasu warszawskiego) z powodu postępującej niewydolności sercowo-naczyniowej. Pogrzeb Borysa Jelcyna odbył się w środę 25 kwietnia 2007 (dzień ten został ogłoszony w Rosji dniem żałoby narodowej) na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie obok grobów iluzjonisty Igora Kio i aktora Jewgienija Urbanskiego, naprzeciwko słynnej baleriny Galiny Ułanowej. Jelcyn został pochowany z honorami należnymi głowie państwa i zwierzchnikowi sił zbrojnych. Hołd oddał mu ówczesny prezydent Rosji Władimir Putin. Trumnę z ciałem Jelcyna przewieziono z Soboru Chrystusa Zbawiciela, gdzie odbyła się ceremonia żałobna, na cmentarz na lawecie armatniej podczepionej do transportera opancerzonego. Do grobu złożono ją przy dźwiękach hymnu Rosji. Oddano honorową salwę armatnią. Wśród kilkuset uczestników pogrzebu były osobistości z zagranicy, m.in. były prezydent Polski Lech Wałęsa, prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenka, premier Ukrainy Wiktor Janukowycz, a także eksprezydenci USA – Bill Clinton i George Bush senior, jak również osobistości ze świata kultury, na przykład światowej sławy rosyjska piosenkarka Ałła Pugaczowa, wieloletnia przyjaciółka prezydenta.

Kontrowersje

Borys Jelcyn znany był z nadużywania alkoholu; m.in. zasnął w samolocie i nie wyszedł po wylądowaniu podczas oficjalnej wizyty w Irlandii.