Antoni Wiwulski

Antoni Wiwulski herbu Prus III (ur. 20 lutego 1877 w Totmie, zm. 10 stycznia 1919 w Wilnie) – polski architekt i rzeźbiarz, twórca m.in. pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie i pomnika Trzech Krzyży w Wilnie.

Antoni Wiwulski urodził się na północy Rosji, gdzie jego ojciec, absolwent Akademii Leśnej w Petersburgu, był zarządcą lasów państwowych. Po śmierci ojca (1883) matka przeniosła się z synem do Mitawy. Po kilku latach nauki w gimnazjum, zdecydowała się przenieść syna do Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie w zaborze austriackim, który Wiwulski ukończył, by następnie rozpocząć studia w Wiedniu. Był pierwszym architektem i rzeźbiarzem pochodzącym z Litwy, który na przełomie XIX i XX wieku ukończył Wyższą Szkołę Techniczną w Wiedniu (Wydział Architektury, 1901) oraz Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych w Paryżu. Już w czasie studiów w Wiedniu zainteresował się rzeźbą.

W czasie studiów artystycznych w Paryżu, pomimo bardzo trudnej sytuacji materialnej, wynajmuje własne atelier rzeźbiarskie. Pierwszymi pracami zwraca uwagę środowiska artystycznego Paryża, m.in. Władysława Mickiewicza i Ignacego Paderewskiego, który widząc jego rzeźby decyduje się ufundować pomnik upamiętniający zwycięstwo pod Grunwaldem. Po zaakceptowaniu szkiców Wiwulskiego, Paderewski zorganizował artyście atelier w oranżerii, w ogrodzie swojej willi w Morges w Szwajcarii. Pomnik Grunwaldzki w Krakowie przyniósł Wiwulskiemu sławę. Odlany we Francji pomnik, został pociągiem przewieziony do Krakowa. Został on następnie uroczyście odsłonięty z okazji pięćsetnej rocznicy historycznej bitwy 15 lipca 1910 roku, w obecności 150 tys. osób.

Wiwulski brał udział w obronie Wilna przed wojskami sowieckimi 5 stycznia 1919 roku w składzie polskiej Samoobrony Wileńskiej. W czasie służby wojskowej nabawił się ciężkiego zapalenia płuc, w wyniku czego zmarł 10 stycznia 1919 roku, w kilka dni po opanowaniu miasta przez Sowietów i po ogłoszeniu Litewskiej Republiki Radzieckiej. Został pochowany na cmentarzu Na Rossie w Wilnie.

Ważne dzieła

Inne trzy największe prace powstały na Litwie:

• Trzy Krzyże w Wilnie z 1916 roku
• niezrealizowany Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilnie z ogromną figurą Chrystusa Błogosławiącego, którego budowę rozpoczęto w 1913 r. i prowadzono jeszcze po śmierci autora, wybuch II wojny światowej przerwał pracę, a niedokończona świątynia została wyburzona po wojnie. Na jej miejscu wybudowano "Pałac Kultury Budowlanych"
• kaplica w Szydłowie .

Antoni Wiwulski jest też autorem wielu rzeźb: portretów, kompozycji figuralnych o charakterze symbolicznym oraz religijnym, studiów i szkiców do pomników, m.in. tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Tadeuszowi Kościuszce w kościele św. Jana w Wilnie. W 1912 roku wziął udział w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury w Sztokholmie.