Bolesław Roja

Bolesław Jerzy Roja (ur. 4 kwietnia 1876 w Bryńcach Zagórnych w pow. bóbreckim, zamordowany 27 maja 1940 w KL Sachsenhausen) – oficer Legionów Polskich, generał dywizji Wojska Polskiego II RP oraz poseł na Sejm RP II kadencji. Odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Ukończył szkołę kadetów w Wiedniu. Mianowany w 1899 podporucznikiem, służył w 36 Pułku Obrony Krajowej w Kołomyi. Ze względu na zły stan zdrowia w 1905 został przeniesiony do rezerwy. Współpracował z wywiadem austro-węgierskim. Pracował jako urzędnik kancelaryjny w Krakowie, a także studiował prawo i medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, w których był bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. Po kryzysie przysięgowym odszedł z Legionów do wojska austriackiego. Po kilkumiesięcznym pobycie w Grazu powrócił do Krakowa, gdzie brał udział w działaniach niepodległościowych. W chwili upadku Austro-Węgier przejął z rąk Austriaków Komendę Wojskową w Krakowie. Dekretem z 1 listopada 1918 Rada Regencyjna Królestwa Polskiego postanowiła "w uznaniu patriotycznego, dzielnego i odpowiadającego wojskowym interesom polskim zachowania się mianować brygadiera Roję Bolesława generałem brygady Wojsk Polskich i dowódcą brygady w Krakowie"[1]. Stopień ten zatwierdził w krótkim czasie Naczelny Wódz PSZ – Piłsudski.

Od stycznia do sierpnia 1919 dowodził 2 Dywizją Piechoty Legionów oraz grupą operacyjną na Froncie Litewsko-Białoruskim. 8 sierpnia 1919 dokonał zajęcia Mińska Litewskiego. W sierpniu 1919 przeszedł na stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego "Kielce", a w marcu 1920 dowódcy Okręgu Generalnego "Pomorze". W sierpniu 1920 dowodził przez krótki czas grupą operacyjną (tzw. nadnarwiańską) na Froncie Północnym, a następnie 2 Armią. Sceptycznie odnosił się do szans zwycięstwa Polski w wojnie z bolszewikami, miał własne wizje polityczne i wojskowe. Podobno zaproponował Wincentemu Witosowi powołanie rządu robotniczo-chłopskiego, przy którym sam zostałby Naczelnym Wodzem, a w lipcu 1920, w obliczu zagrożenia Warszawy, myślał o ogłoszeniu Pomorza niezależnym państwem i zawarcia separatystycznego pokoju z Rosją Radziecką. Ze względu na politykowanie i sianie defetyzmu został w sierpniu 1920 zdjęty przez Piłsudskiego z dowództwa . W tym samym roku zasiadał w Tymczasowej Kapitule Orderu Virtuti Militari. 20 września 1920 "na własną prośbę zwolniony został z dowództwa Grupy Pomorskiej i przeniesiony do Rezerwy Armii". Z dn. 1 października 1922 został przeniesiony w stan spoczynku.

W późniejszym okresie odnosił się krytycznie do rządów Piłsudskiego i sanacji. W 1928 został wybrany do Sejmu RP z ramienia radykalnej partii ludowej – Stronnictwa Chłopskiego i pełnił funkcję wiceprzewodniczącego parlamentarnej Komisji Wojskowej. W grudniu 1929 złożył mandat poselski. W sierpniu 1930 skrytykował Piłsudskiego w liście otwartym, wystosowanym z okazji zjazdu legionistów – list ów został skonfiskowany przez cenzurę. Próba wystąpienia na jednym z kolejnych zjazdów legionistów w 1937 w Krakowie zakończyła się internowaniem generała na oddziale psychiatrycznym szpitala wojskowego na polecenie ministra spraw wojskowych, gen. Tadeusza Kasprzyckiego.

Po zjednoczeniu ruchu ludowego w 1931 sprzyjał Stronnictwu Ludowemu, nie wstąpił jednak do tej partii. W chwili wybuchu II wojny światowej chorował, później włączył się w podziemną działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. W marcu 1940 został aresztowany przez Niemców. Więziony najpierw na Pawiaku, na początku maja tego samego roku trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie wkrótce został zamordowany.

Rodzina

Był synem Józefa, gospodarza-leśnika, i Marii z Trzcińskich. Poślubił Helenę z Niedźwiedzkich, z którą miał czworo dzieci: Jana (ur. 1906), Zofię (ur. 1908), Krystynę (ur. 1912) i Bolesława (ur. 1916).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Odznaka "Za wierną służbę"

Awanse generalskie

• Generał brygady – 2 listopada 1918
• Generał dywizji – 1922