Bruce Lee

Bruce Lee, właściwie Lee Hsiao Lung (李小龍 pinyin Lǐ Xiăolóng), urodz. Lee Jun-fan (李振藩 pinyin Lǐ Zhènfān); (ur. 27 listopada 1940 w San Francisco, zm. 20 lipca 1973 w Hongkongu) – amerykański aktor i mistrz sztuk walk pochodzenia chińskiego. Ikona kina akcji oraz znana postać najnowszej kultury. Był synem Lee Hoi-chuena, aktora opery chińskiej i śpiewaczki Grace.

Figura ze zbioru Madame Tussaud

Początki kariery filmowej

Pomnik aktora w Hongkongu

Gwiazda Bruce’a Lee w Hongkongu

Mając około trzech miesięcy pojawił się w filmie Golden Gate Girl (trzymany w rękach przez ojca). Około 1941 roku wraz z rodziną powrócił do Koulun w Hongkongu. W wieku 5 lat, zaczął pojawiać się w małych, dziecięcych rolach w filmach, m.in. w The Birth of Mankind – 1946 i Fu gui fu yun – 1948. Do rozpoczęcia trenowania sztuk walki przyczyniło się pobicie go przez członków ulicznego gangu. Nauki pobierał w szkole Wing Chun pod okiem sifu Yip Mana. Bruce uczył się tam Wing Chun kung-fu przez około 5 lat. Ćwiczył również boks w późniejszym wieku (25-33) jako uzupełnienie Jeet Kune Do (JKD).

Powrót do Stanów Zjednoczonych

W wieku 18 lat Bruce wstąpił do gangu i często popadał w konflikty z policją, więc rodzice zasugerowali mu wyemigrowanie do Stanów Zjednoczonych. Po przeprowadzce zamieszkał w chińskiej dzielnicy San Francisco, gdzie pracował w restauracji należącej do jego krewnego, a także jako nauczyciel tańca. Następnie wyjechał do Seattle, gdzie ukończył Edison Technical School, a później studiował na uniwersytecie stanowym University of Washington filozofię oraz kontynuował treningi kung-fu.

W 1961 poznał na uniwersytecie swoją późniejszą żonę Lindę Emery, z którą miał syna Brandona i córkę Shannon. Tam też otworzył pierwszą szkołę kung-fu pod nazwą Jun Fan Gung-Fu Institute, do której przyjmował wszystkich, pobierając za lekcje wynagrodzenie. Nie spodobało się to chińskim mistrzom, którzy wyzwali go na pojedynek z mistrzem stylu Białego Żurawia Wong Jack Manem. W razie przegranej miał zaprzestać nauczania ludzi nie będących Chińczykami. Bruce Lee wygrał pojedynek, ale nie był zadowolony z jego przebiegu, co skłoniło go do poszukiwań „nowych” rozwiązań i doprowadziło do powstania Jeet Kune Do.

Na początku pierwszej połowy lat 60., Lee współpracował z wieloma znanymi w USA mistrzami sztuk walk jak np. Ed Parker – ekspertem kenpo karate oraz Jhoon Rhee – mistrzem taekwondo. W 1963 roku Bruce Lee opublikował swoją pierwszą książkę, przedstawiającą chińskie Kung-Fu.

W 1964 roku przeniósł się, wraz ze swoją szkołą, do Oakland i poślubił Lindę Emery. Wystąpił także gościnnie w liczących się pokazach sztuk walk jak np. Long Beach Nationals. Bruce zaprezentował tam m.in. jednocalowe uderzenie, pompki na dwóch palcach jednej ręki, szybkość uderzenia, chi-sau (ćwiczenie lepkich rąk). Na jednym z takich turniejów, Bruce Lee poznał stylistę Jaya Sebringa, który przedstawił go producentowi telewizyjnemu Williamowi Dozierowi, co zaowocowało zaangażowaniem do serialu telewizyjnego Green Hornet.

Kariera filmowa

Bazując na sukcesie Batmana, Dozier chciał przenieść Zielonego szerszenia (The Green Hornet) z komiksu do telewizji, więc szukał aktora ze Wschodu do roli pomocnika Szerszenia, zwanego Kato. Wtedy też Bruce otworzył drugą szkołę kung-fu, tym razem w Oakland (stan Kalifornia), po czym przeniósł się tam, by być bliżej Hollywood. Jednocześnie zamknął swoją szkołę w Seattle.

Debiut Bruce’a na ekranie był obiecujący, a Zielony Szerszeń został upubliczniony w roku 1966, jednak po jednym sezonie (30 odcinków) wyświetlania emisja została zakończona. Podczas tego okresu Bruce dostawał więcej listów niż gwiazda show Van Williams. W tej sytuacji, szukający pracy i nie widzący swoich szans na sukces w filmie Bruce Lee ponownie otworzył w chińskiej dzielnicy Los Angeles swoją szkołę kung-fu. Trenował także gwiazdy filmu i sportu takie jak między innymi Lee Marvin, Kareem Abdul-Jabbar, Roman Polanski, Steve McQueen, James Garner i James Coburn.

Pod koniec lat 60. serial Zielony szerszeń został zakupiony przez telewizję z Hongkongu. Wyświetlany pod nazwą The Cato Show, odniósł duży sukces, a Bruce Lee stał się gwiazdą.

W tym okresie Bruce Lee inspirując się Wing Chun oraz innymi sztukami walki, takimi jak boks oraz szermierka, stworzył sztukę walki Jeet Kune Do (Metoda przechwytywania pięści). Jest to sztuka walki, którą Bruce stworzył opierając się o anatomię ludzkiego ciała i prawa fizyki. W 1969 roku nadarzyła się kolejna okazja do zagrania epizodycznej roli Winslow Wonga, demolującego biuro detektywa (James Garner) w filmie Marlowe.

W 1970 roku Bruce Lee doznał poważnej kontuzji pleców podczas treningu. Mimo złych rokowań lekarzy po długiej rehabilitacji znów zaczął ćwiczyć sztuki walki. Podczas kontuzji napisał książkę Tao of Jeet Kune Do, która została wydana dopiero po jego śmierci.

Następnie Bruce wystąpił kilka razy jako instruktor sztuk walk w telewizyjnej serii Longstreet – 1971. Z niewielkimi sukcesami w Hollywood oraz pieniędzmi w kieszeni, Bruce wrócił do Hongkongu, gdzie został zaproszony przez producenta filmowego z wytwórni „Golden Harvest”, Raymonda Chowa. Chow był zainteresowany wykorzystaniem dużej popularności Bruce’a Lee wśród chińskich fanów i zaoferował mu główną rolę w Tang sha da xiong, The Big Boss (Wielki szef) – 1971. Film był reżyserowany przez Wei Lo, a zdjęcia odbywały się w Tajlandii w bardzo złych warunkach, ze względu na niewielki budżet. W momencie premiery film stał się od razu wielkim hitem. Tysiące Chińczyków pragnęło zobaczyć atletycznego bohatera wymierzającego sprawiedliwość za pomocą stóp i pięści.

Następnie Bruce Lee założył własną wytwórnię filmową „Concorde Film Production”, a jej pierwszym wyprodukowanym filmem był Meng long guojiang, znany także jako Way of the Dragon (Droga smoka) lub Return of The Dragon (Powrót smoka).

W filmie tym, Bruce Lee wystąpił w potrójnej roli: aktora, producenta i reżysera. Film nagrywano w Rzymie, a gościnnie wystąpili w nim Ing-Sik Whang – ekspert hapkido, legenda karate – Robert Wall oraz siedmiokrotny mistrz USA w karate – Chuck Norris. Sukcesem Lee zainteresowała się duża wytwórnia z Hollywood – Warner Bros. Po sukcesie „Drogi smoka”, Bruce zaczął kręcić film pt. „Gra śmierci”. Lee pracował za ośmiu: był reżyserem, producentem, choreografem walk, scenarzystą. Pomagał w tworzeniu scenografii, ustawianiu kamery, oświetleniu planu. I oczywiście był głównym aktorem. Bruce przerwał pracę nad filmem by móc zająć się „Wejściem smoka”. Niestety film „Gra Śmierci” nie został przez niego ukończony.

Śmierć

Groby Bruce’a i Brandona Lee

Pierwszy krytyczny moment nastąpił na planie filmu Wejście smoka. Bruce Lee zemdlał i został przewieziony do szpitala, gdzie wykryto obrzęk mózgu. Jednak później okazało się, że obrzęk zniknął. 20 lipca 1973 r. Lee poczuł się źle. Po wzięciu tabletki przeciw bólowi głowy, przebywał w apartamencie aktorki Betty Ting Pei, gdzie zasnął i już się nie obudził. Wezwano karetkę i przewieziono go do szpitala królowej Elżbiety. Ogłoszono zgon, który według oficjalnych informacji nastąpił na skutek obrzęku mózgu spowodowanego przez pomieszanie środków przeciwbólowych ze środkami odurzającymi i alkoholem. Osierocił Shannon Lee i Brandona Lee.

Istnieje wiele popularnych hipotez i legend miejskich o przyczynach jego śmierci m.in. taka, że wszystkiemu winne są triady lub mnisi z klasztoru Shaolin, którzy to mieli zabić go „ciosem wibrującej pięści”, za ujawnienie tajemnic kung-fu.

Jego syn, Brandon Lee, grający podobnie jak ojciec w filmach akcji, zginął w 1993 roku, podczas kręcenia zdjęć do filmu Kruk (The Crow – 1994).