Danuta Siedzikówna

Danuta Siedzikówna ps. „Inka” (ur. 3 września 1928 w Guszczewinie, zm. 28 sierpnia 1946 w Gdańsku) – sanitariuszka 4. szwadronu odtworzonej na Białostocczyźnie 5 Wileńskiej Brygady AK, w 1946 w 1. szwadronie Brygady działającym na Pomorzu.

Życiorys

Danuta Siedzikówna była córką Wacława Siedzika i Eugenii z Tymińskich herbu Prus III. Ojciec, leśniczy, został wywieziony przez Sowietów do łagru 10 lutego 1940 w ramach pierwszej wielkiej wywózki mieszkańców Kresów na Wschód. Stamtąd przedostał się do nowo formowanej armii Andersa. Zmarł w czerwcu 1943 w Teheranie. Matka, za współpracę z polskim podziemiem została aresztowana i 16, 17 lub 18 września 1943 r. zamordowana przez Gestapo w lesie pod Białymstokiem.

Uczyła się w szkole powszechnej w Narewce, a podczas wojny w szkole sióstr salezjanek w Różanymstoku k. Dąbrowy Białostockiej. Po zamordowaniu przez gestapo jej matki, razem z siostrą Wiesławą wstąpiła do AK (przysięgę złożyła w grudniu 1943 lub na początku 1944), gdzie odbyła szkolenie medyczne. Po przejściu frontu podjęła pracę kancelistki w nadleśnictwie Hajnówka. Wraz z innymi pracownikami nadleśnictwa została w czerwcu 1945 aresztowana za współpracę z antykomunistycznym podziemiem przez grupę NKWD-UB (działającą z polecenia zastępcy szefa WUBP w Białymstoku, Eliasza Kotona). Została uwolniona z konwoju przez operujący na tym terenie patrol wileńskiej AK Stanisława Wołoncieja „Konusa” (podkomendnych „Łupaszki”), następnie jako sanitariuszka podjęła służbę w oddziale „Konusa”, a potem w szwadronach por. Jana Mazura „Piasta” i por. Mariana Plucińskiego „Mścisława”. Przez krótki czas jej przełożonym był także por. Leon Beynar „Nowina”, zastępca „Łupaszki”, znany później jako Paweł Jasienica. Danuta Siedzikówna przybrała wówczas pseudonim „Inka”.

Na przełomie 1945/1946, zaopatrzona w dokumenty na nazwisko Danuta Obuchowicz, podjęła pracę w nadleśnictwie Miłomłyn w powiecie ostródzkim. Wczesną wiosną 1946 nawiązała kontakt z ppor. Zdzisławem Badochą „Żelaznym”, dowódcą jednego ze szwadronów „Łupaszki”. Po śmierci „Żelaznego”, zabitego podczas obławy UB 28 czerwca 1946, została wysłana przez jego następcę, ppor. Olgierda Christę „Leszka” po zaopatrzenie medyczne do Gdańska. Tam, rankiem 20 lipca 1946, w mieszkaniu przy ul. Wróblewskiego 7 we Wrzeszczu, w jednym z lokali kontaktowych V Brygady Wileńskiej, których adres zdradziła ujęta wcześniej przez bezpiekę Regina Żylińska-Mordas, łączniczka Szendzielarza, która poszła na współpracę z UB, „Inka” została aresztowana. Została umieszczona w pawilonie V więzienia w Gdańsku jako więzień specjalny. W śledztwie (kierowanym przez naczelnika Wydziału III WUBP w Gdańsku Jana Wołkowa i kierownika Wydziału Śledczego WUBP Józefa Bika) była bita i poniżana; mimo to odmówiła składania zeznań obciążających członków brygad wileńskich AK. Została skazana na śmierć 3 sierpnia przez sąd kierowany przez mjr. Adama Gajewskiego i zastrzelona przez dowódcę plutonu egzekucyjnego ppor. Franciszka Sawickiego 28 sierpnia 1946 wraz z Feliksem Selmanowiczem ps. „Zagończyk”, w więzieniu przy ul. Kurkowej w Gdańsku w obecności prokuratora wojskowego Wiktora Suchockiego i zastępcy naczelnika więzienia w Gdańsku Alojzego Nowickiego. Według relacji przymusowego świadka egzekucji, ks. Mariana Prusaka, ostatnimi słowami „Inki” było: Niech żyje Polska! Niech żyje „Łupaszko”! Miejsce pochówku jest nieznane.

Wizerunek w okresie powojennym

Oskarżenie było całkowicie absurdalne. Ince zarzucono osobisty udział w zastrzeleniu funkcjonariuszy UB i MO podczas starcia koło miejscowości Podjazy z oddziałem Łupaszki, a nawet wydawania rozkazów, pomimo że była jedynie sanitariuszką oddziału. Nie brano pod uwagę nawet jej wieku (była nieletnia). Rozbieżności w zakresie jej udziału w starciu pomiędzy partyzantami a UB i MO pojawiły się zresztą w zeznaniach samych milicjantów. Jedni zeznawali, że Inka strzelała i wydawała rozkazy, a inni, że nie. Jeden z milicjantów przyznał nawet, że Inka udzieliła mu pierwszej pomocy, gdy został ranny. Ostatecznie nawet stalinowski sąd stwierdził, że Inka nie brała bezpośredniego udziału w zabójstwach. Mimo to wymierzył jej karę śmierci.

Do 1989 r. PRL-owska propaganda nazywała „Inkę” bandytą. W wydanej w 1969 roku książce-paszkwilu „Front bez okopów” autorstwa m.in. Jana Bobczenki, byłego szefa UBP w Kościerzynie, jest napisane, że krwiożercza „Inka” uczestniczyła w egzekucji funkcjonariuszy UB w Starej Kiszewie.

W dokumentach zachowanych w archiwum IPN znajduje się „Prośba o łaskę” do „Obywatela Prezydenta”, czyli Bolesława Bieruta, napisana 3 sierpnia 1946 r. Została zredagowana przez obrońcę „Inki” z urzędu, Jana Chmielowskiego. Pisana jest w pierwszej osobie („Ja, Danuta Siedzikówna”). Nie została jednak podpisana przez „Inkę”, tylko przez Chmielowskiego. „Inka” odmówiła, ponieważ w tekście Chmielowski pisał o jej kolegach z oddziału jako o „bandzie”. W grypsie do sióstr Mikołajewskich z Gdańska, krótko przed śmiercią, „Inka” napisała: Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się, jak trzeba. Po śmierci rodziców babcia była jej szczególnie bliska, opiekowała się jej siostrami: Wiesią i Irenką.

Prokuratorzy IPN postawili przed sądem byłego prokuratora wojskowego Wacława Krzyżanowskiego (który oskarżał „Inkę” i żądał dla niej kary śmierci), oskarżając go o udział w komunistycznej zbrodni sądowej; został on jednak uniewinniony w sądzie II instancji. Mimo kasacji wyroku na Siedzikównie, do dziś nie został skazany.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2006, pośmiertnie

Kultura masowa

W 2000 roku powstał spektakl „Teatru Nie Teraz” w reżyserii Tomasza A. Żaka – Na etapie, poświęcony postaci Danusi Siedzikówny. W roli głównej Magdalena Zbylut. Postaci „Inki” poświęcony jest także spektakl Teatru Telewizji Inka 1946 (premiera w styczniu 2007), w reżyserii Natalii Korynckiej-Gruz z Karoliną Kominek w roli głównej. Raper Tadek stworzył utwór „Inka” poświęcony Danucie Siedzikównie, wydany na płycie Niewygodna prawda (2012).

Patronat

• Park im. sanitariuszki Inki w Sopocie, naprzeciwko gmachu Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego przy alei Armii Krajowej między przecznicami: 1 Maja i Władysława Sikorskiego
• Szkoła Podstawowa w Podjazach, w gminie Sulęczyno w powiecie kartuskim w województwie pomorskim
• Gimnazjum nr 2 w Ostrołęce w województwie mazowieckim
• Liceum Ogólnokształcące nr I we Wrocławiu w województwie dolnośląskim
• 3 Sokólska Drużyna Wędrownicza (ZHP)
• 95 Tomaszowska Drużyna Harcerek „Szarotka” (Hufiec ZHP w Piotrkowie Trybunalskim)
• 1 Ostrołęcka Drużyna Harcerek „Ignis” ZHR
• 37 Gdyńska Drużyna Harcerek „Biedronki” (ZHR)
• 44 Mazowiecka Drużyna Harcerek „Kasjopea” ZHR z Warszawy
• Polska Organizacja Wojskowa Oddział Malbork im. Danuty Siedzikówny „Inki”
• 25 Sopocka Drużyna Harcerek "Samarytanki" (ZHR)
• Zastęp " Inka" Szkoły nr 1 w Pleszewie
• 2 Olsztyńska Drużyna Harcerek "Astrum" im. Danuty Siedzikówny "Inki" (ZHR)

• Miejsca pamięci

• Tablica Pamiątkowa w Bazylice Mariackiej w Gdańsku
• Pomnik w Parku im. Sanitariuszki Inki w Sopocie
• Pomnik przy Kościele Parafialnym w Narewce
• Symboliczny Grób na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku
• Pomnik w Parku im. dra H. Jordana w Krakowie – odsłonięty 16 września 2012 r.

***