Edward Dembowski

Edward Dembowski (ur. 25 kwietnia albo 31 maja 1822 – zm. 27 lutego 1846) – polski działacz lewicy niepodległościowej (Związek Narodu Polskiego), filozof, krytyk literacki i publicysta. Pisarz, organizator konspiracji w Galicji m.in. w Krośnie.

Był synem Julii z Kochanowskich i konserwatywnego kasztelana – wojewody Królestwa Polskiego Leona Dembowskiego. Z racji szlacheckiego pochodzenia, kontrastującego z radykalnymi poglądami społecznymi, nazywano go "czerwonym kasztelanicem". W czasie studiów znajdował się pod wpływem Hegla i utopijnych francuskich socjalistów.

Wydawał w Warszawie w latach 1842-1843 Przegląd Naukowy, pismo młodej, niepodległościowej inteligencji.

Organizator nieudanego powstania krakowskiego, które wybuchło w lutym 1846 roku w Krakowie i okolicach. Zginął – 27 lutego 1846 roku, gdy wojska austriackie ostrzelały procesję patriotyczną w Podgórzu, której przewodził.

Pochowany na Starym Cmentarzu Podgórskim w Krakowie. Jego grób, jako jeden z niewielu na tym cmentarzu, wciąż otoczony jest stałą opieką.

Żoną Dembowskiego była Aniela z Chłędowskich (1824-1902), córka znanego bibliografa i wydawcy - Adama Tomasza Chłędowskiego. Z tego małżeństwa, zawartego jesienią 1841 roku, na świat przyszło troje dzieci: Julia (żona Aleksandra Karpińskiego), Edward i Czesław.

Jego działalności publicznej podczas powstania krakowskiego jest poświęcony film fabularny Stanisława Różewicza pt. Pasja.