Eli Wallach

Eli Herschel Wallach (ur. 7 grudnia 1915 w Nowym Jorku, zm. 24 czerwca 2014 w Anderson) – amerykański aktor filmowy; syn żydowskich emigrantów z Polski. Laureat Oscara za całokształt twórczości.

Urodził się w nowojorskim Brooklynie w rodzinie żydowskich emigrantów z Polski. Jego rodzice Bertha i Abraham Wallachowie prowadzili cukiernię. W 1936 Eli ukończył Uniwersytet Texas w Austin. Później studiując w Nowym Jorku zdobył swoje pierwsze doświadczenia aktorskie. W czasie II wojny światowej przez 5 lat służył w Korpusie Armii Medycznej. Początkowo trafił do szpitala wojskowego na Hawajach, później służył w Casablance i we Francji.

Kariera aktorska

Po zakończeniu wojny uczęszczał do słynnego Actors Studio; gdzie poznał Marlona Brando, Montgomery'ego Clifta, Sidneya Lumeta, a także przyszłą żonę Anne Jackson. Na teatralnej scenie zadebiutował na Broadwayu już w 1945. W 1951 otrzymał prestiżową Nagrodę Tony za główną rolę w sztuce Tennessee Williamsa pt. Tatuowana róża. Na ekranie debiutował stosunkowo późno, bo w wieku 40 lat. W 1956 Elia Kazan powierzył mu jedną z głównych ról w filmie Baby Doll. Szybko posypały się kolejne propozycję, a rola Calvery w legendarnym westernie Johna Sturgesa Siedmiu wspaniałych (1960) wyniosła go na szczyt popularności. Rok po tym sukcesie zagrał w nie mniej słynnym dramacie Skłóceni z życiem (1961; reż. Johna Hustona); gdzie partnerowali mu Clark Gable i Marilyn Monroe. Od tej chwili Wallach nie schodził z ekranów przez kolejne 5 dekad. Następnym słynnym westernem z jego udziałem był obraz Sergio Leone Dobry, zły i brzydki (1966), gdzie stworzył pamiętną kreację tytułowego "Brzydkiego" - bandyty Tuco Ramireza. Inne swoje najsłynniejsze role stworzył m.in. w takich filmach jak: Jak zdobywano Dziki Zachód (1962), Złoto MacKenny (1969), Ojciec chrzestny III (1990) czy Dwóch Jake'ów (1990).

Pomimo upływu lat wciąż pozostawał aktywny zawodowo. W 2010, mając 94 lata pojawił się w dwóch głośnych produkcjach; filmach Autor widmo Romana Polańskiego i Wall Street: Pieniądz nie śpi Olivera Stone'a.

Również w 2010 Amerykańska Akademia Filmowa ogłosiła przyznanie Wallachowi honorowego Oscara za całokształt twórczości aktorskiej.

Życie prywatne

Żoną Eliego Wallacha była nieprzerwanie od 5 marca 1948 aktorka Anne Jackson (ur. 1926). Mieli 3 dzieci: Peter (ur. 1951), Roberta (ur. 1955) i Katherine (ur. 1958). Ich małżeństwo było jednym z najdłuższych i najbardziej udanych w aktorskim środowisku.

Wybrana filmografia

• Baby Doll (1956) jako Silva Vacarro
• Wyprawa siedmiu złodziei (1960) jako Poncho
• Siedmiu wspaniałych (1960) jako Calvera
• Skłóceni z życiem (1961) jako Guido
• Przygody młodego człowieka (1962) jako John
• Jak zdobywano Dziki Zachód (1962) jako Charlie Gant
• Zwycięzcy (1963) jako Craig
• Księżycowe prządki (1964) jako Stratos
• Czyngis-chan (1965) jako Szah Khwarezm
• Lord Jim (1965) jako generał
• Mak również jest kwiatem (1966) jako "Szczęśliwy" Loccarno
• Jak ukraść milion dolarów (1966) jako Davis Leland
• Dobry, zły i brzydki (1966) jako Tuco Ramirez "Brzydki"
• Mózg (1969) jako Frankie Scannapieco
• Złoto MacKenny (1969) jako Ben Baker
• Przygody Gerarda (1970) jako Napoleon Bonaparte
• Przepustka dla marynarza (1973) jako Lynn Forshay
• Bractwo strażników ciemności (1977) jako detektyw Gatz
• Zasada domina (1977) jako gen. Reser
• Głębia (1977) jako Adam Coffin
• Pirat (1978) jako Ben Ezra
• Żelazny krąg (1978) jako mężczyzna w oleju
• Ale kino! (1978) jako Vince Marlow / Pop
• Siła ognia (1979) jako Sal Hyman
• Zimowe zabójstwa (1979) jako Joe Diamond
• Łowca (1980) jako Ritchie Blumenthal
• Salamandra (1981) jako Leporello
• Pieśń kata (1982) jako Vern Damico
• Krzysztof Kolumb (1985; serial TV) jako o. Hernando DeTalavera
• Twardziele (1986) jako Leon B. Little
• Wariatka (1987) jako dr Herbert A. Morrison
• Ojciec chrzestny III (1990) jako Don Altobello
• Dwóch Jake'ów (1990) jako Cotton Weinberger
• Obsesja (1992) jako George Lieberhoff
• Mroki miasta (1992) jako Peck
• Artykuł 99 (1992) jako Sam Abrams
• Zbyt wiele (1995) jako Sheldon
• Partner (1996) jako Donald Fallon
• Zakazany owoc (2000) jako rabin Lewis
• Rzeka tajemnic (2003) jako pan Loonie
• Holiday (2006) jako Arthur Abbott
• Blef (2006) jako Noah Dietrich
• Maminsynek (2007) jako Seymour Warburton
• Zakochany Nowy Jork (2009) jako Abe
• Autor widmo (2010) jako staruszek mieszkający przy winnicy
• Wall Street: Pieniądz nie śpi (2010) jako Jules Steinhardt

Gościnnie wystąpił w serialach telewizyjnych; m.in.: Kojak, Autostrada do nieba, Prawnicy z Miasta Aniołów, Prawo i porządek, Ostry dyżur, Whoopi, Siostra Jackie.