Erich von Manstein

Erich von Manstein (właściwie Fritz Erich von Lewinski, ur. 24 listopada 1887 w Berlinie, zm. 10 czerwca 1973 w Irschenhausen) – niemiecki feldmarszałek.

Młodość

Erich von Manstein urodził się 24 listopada 1887 r. Pochodził zarówno ze strony ojca, jak i matki, ze starych rodzin wojskowych. Przyszedł na świat jako dziesiąte dziecko gen. Edwarda von Lewinskiego i piąte dziecko drugiej jego żony, Heleny von Sperling. Po chrzcie przebywał w domu ówczesnego mjr. Georga von Mansteina, który nie miał dzieci z siostrą jego matki. W wieku 14 lat został zaadoptowany przez to małżeństwo. W wyniku uchwały Rady Ministrów II Rzeszy Niemieckiej otrzymał nowy herb i z biegiem lat używając nazwiska "von Lewinski, zwany von Manstein", coraz częściej w skróconej formie "von Manstein".

SS na rozkaz Himmlera, na skutek pogłosek o żydowskim pochodzeniu rozsiewanych przez jego przeciwników w armii, przebadało genealogię marszałka, udało się im jedynie ustalić polskie korzenie von Mansteina.

Pierwsze lata spędzał w garnizonach, w których służył przybrany ojciec, w Turyngii i Meklemburgii, a następnie w Strasburgu, wAlzacji–Lotaryngii. Tam też uczęszczał w latach 1894–1899 do liceum. W Wielkanoc 1900 r., wstąpił do szkoły pruskiego korpusu kadetów, na początku w Plön (Holsztyn), a następne cztery lata nauki spędził w "Głównym Zakładzie dla Kadetów" w Berlinie–Lichterfelde. W marcu 1906 r., po zdaniu matury z oceną "dobry", 18-letni Erich von Manstein wstąpił jako podchorąży do 3. Spieszonego Pułku Gwardii, w którym służył do wybuchu I wojny światowej. 27 stycznia 1907 r., w dniu urodzin cesarza, Erich von Manstein został mianowany na podporucznika, ze starszeństwem od 14 czerwca 1905 r. W 1911 r. został adiutantem batalionu strzelców w swoim pułku. Od jesieni 1913 r. przebywał w akademii wojennej.

I wojna światowa

Wybuch I wojny światowej zastał go w stopniu porucznika na stanowisku adiutanta 2. Pułku Rezerwowego Gwardii. Z tym pułkiem uczestniczył w zdobyciu twierdzy Namur, w bitwie nad jeziorami mazurskimi i w kampanii jesiennej w Polsce w 1914 r., podczas której został ranny w szturmie w dniu 17 listopada. Po wyleczeniu ran służył jako kapitan (od 24 lipca 1915 r.) przeważnie w sztabach, na początku jako oficer łącznikowy, a następnie jako oficer korpusu oficerów sztabu generalnego w dowództwach armii. Manstein zakończył wojnę jako szef Wydziału Operacyjnego 213. Dywizji Piechoty, uczestnicząc w jej szeregach w ofensywach w maju i czerwcu 1918 r. pod Reims i następnie w walkach obronnych pod Sedanem.

Okres międzywojenny

Po powrocie z frontu Manstein służył na początku w dowództwie korpusu w Magdeburgu, a następnie przeszedł na własną prośbę na początku 1919 r. do dowództwa "Grenzschutzu – Wschód". Kolejnym jego stanowiskiem była służba w sztabie nowo utworzonego II Dowództwa Korpusu Reichswehry w Kassel. W dniu 1 października 1921 r. kpt. von Manstein został dowódcą kompanii w 5. (pruskim) pułku piechoty w Angermünde. Po dwóch latach, w dniu 1 października 1923 r. Manstein ponownie został powołany do służby sztabowej, tym razem jako "szef sztabu dowódcy" (pod taką nazwą funkcjonował w czasach Reichswehry, korpus oficerów sztabu generalnego), pełniąc służbę w sztabach dowództw okręgów wojskowych: II Okręgu Wojskowego w Szczecinie i IV Okręgu Wojskowego w Dreźnie. Od jesieni 1927 do jesieni 1929 r. był szefem sztabu "pełnomocnika dowódcy 4. Dywizji Piechoty ds. piechoty" w Dreźnie. We wrześniu 1929 r. został powołany do Ministerstwa Riechswehry.

Tam kierował grupą I Wydziału Wojsk Lądowych w Zarządzie Oddziałów, zajmującą się m.in. planami mobilizacji. Po roku służby został powołany na dowódcę batalionu strzelców w 4. (pruskim) pułku piechoty w Kolberg (Kołobrzegu). Jako podpułkownik Manstein uczestniczył w 1932 r. w podróży służbowej do Związku Radzieckiego, gdzie brał udział jako obserwator w manewrach letnich w rejonie Charkowa. W dniu 1 grudnia 1933 Manstein otrzymał awans na pułkownika[1] i został powołany na szefa sztabu III Dowództwa Okręgu Wojskowego w Berlinie. W połowie 1936 r. został szefem I Oddziału (Operacyjnego) Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych w Wehrmachcie. 1 października 1936 r. otrzymał awans na generała majora i został wyznaczony na I nadkwatermistrza. Tym samym został jednocześnie I Zastępcą szefa Sztabu generalnego Wojsk Lądowych, generała pułkownika Ludwiga Becka[1]. Podczas dużych zmian personalnych przeprowadzonych 4 lutego 1938 r. Manstein został odwołany i powierzono mu jako generałowi porucznikowi dowództwo 18. DP w Legnicy. Brał udział w okupacji Czechosłowacji jako szef sztabu armii.

II wojna światowa

10 marca 1943 roku Hitler przyleciał do kwatery głównej Grupy Armii "Południe" wZaporożu na Ukrainie. Na zdjęciu feldmarsz. Erich von Manstein wita Hitlera na jednym z lokalnych lotnisk; po prawej widoczny jest Hans Baur oraz feldmarsz. Luftwaffe Wolfram von Richthofen

We wrześniu 1939 roku w trakcie agresji Niemiec na Polskę Manstein był szefem sztabu Grupy Armii "Południe". W październiku 1939 roku po przemianowaniu na Grupę Armii "A" została ona przerzucona na front zachodni. Na przełomie 1939 i 1940 von Manstein opracował plan pokonania Francji. Polegał on na zmasowanym użyciu czołgów i uderzeniu przez Ardeny w kierunku Sedanu. W ten sposób wojska zmechanizowane i pancerne mogły ominąć Linię Maginota i uderzyć w najsłabsze miejsce francuskiej obrony.

Naczelne Dowództwo Wojsk Lądowych w odpowiedzi odwołało Mansteina ze stanowiska szefa sztabu Grupy Armii "A" i przekazało mu już mianowanemu z dniem 1 czerwca 1940 roku na stopień generała piechoty dowodzenie nowo utworzonym XXXVIII KA. Nie brał udziału w pierwszej fazie kampanii na zachodzie zakończonej ewakuacją wojsk sprzymierzonych w Dunkierce. W dalszej części operacji Manstein na czele swojego korpusu przyczynił się do uzyskania decydującego zwycięstwa na Zachodzie, przebijając się w czternaście dni z liniiSommy do Loary. Za ten wyczyn został odznaczony Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego. W rozpoczętej 22 czerwca 1941 roku wojnie z ZSRR, Manstein dowodził LVI Korpusem Pancernym. Pierwszego dnia wojny jego oddziały musiały pokonać 80 km i zdobyć wielki wiadukt drogowy nad doliną Dubissy pod Ariogalą.

Zadanie zostało wykonane i po pokonaniu dalszych 240 km jego jednostki 26 czerwca zdobyły nieuszkodzone mosty w Dyneburgu i samo miasto. Później, po przełamaniu sowieckich pozycji nad jeziorem Ilmień nacierał w kierunku Leningradu. 12 września 1941 został mianowany dowódcą 11. Armii, której zadaniem było zdobycie Krymu. 30 czerwca 1942 roku padł Sewastopol, a Manstein został nominowany na feldmarszałka. Będąc dowódcą Grupy Armii "Don" wziął udział w nieudanej próbie przyjścia z pomocą okrążonym wojskom pod Stalingradem. Dowodząc Grupą Armii "Południe" Manstein ponownie pokazał swój talent dowódczy wygrywając w marcu 1943 roku trzecią bitwę o Charków[1]. Wziął udział w operacji "Cytadela", bitwie na Łuku Kurskim. Od tej chwili aż do jego dymisji, dowodzona przez niego GA "Południe" brała udział w ciężkich walkach odwrotowych. 30 marca 1944 został zwolniony przez Hitlera z dowodzenia GA "Południe" (przemianowana na GA "Północna Ukraina"). Do końca wojny nie otrzymał już żadnego przydziału służbowego i przebywał w swoim majątku.

Lata powojenne

Gen. maj. Erich Brandenberger (po lewej) rozmawia z Erichem von Mansteinem podczas pierwszych dni operacji "Barbarossa", czerwiec 1941 roku

W 1945 roku został aresztowany przez Brytyjczyków i 23 sierpnia 1949 postawiony w Hamburgu przed sądem jako zbrodniarz wojenny– skazano go na 18 lat więzienia, m.in. za stosowanie taktyki spalonej ziemi przez podległe mu jednostki niemieckie, represje w stosunku do ludności cywilnej i wydanie rozkazu nakazującego Wehrmachtowi szczególnie ostre traktowanie Żydów i radzieckich partyzantów. Karę odbywał w więzieniu w Werl, z którego wyszedł w 1953 po operacji oczu. W 1955 roku napisał książkę Verlorene Siege.

Zmarł 10 czerwca 1973 roku w wieku 85 lat. Został pochowany z honorami wojskowymi w miejscowości Dorfmark, powiat Fallingbostel w Niemczech. Von Manstein był jedynym feldmarszałkiem, mianowanym przez Hitlera, którego rady uwzględnił rząd Adenauera przy tworzeniu Bundeswehry. W 80 rocznicę urodzin dowództwo Bundeswehry uhonorowało Mansteina wydaniem księgi pamiątkowej, zatytułowanej "Nigdy poza służbą". Jako dowód jego zdolności wojskowych, może być ocena wydana przez ówczesnego przeciwnika marszałka Rodiona Malinowskiego: "Uważaliśmy znienawidzonego przez nas Ericha von Mansteina za naszego najbardziej niebezpiecznego przeciwnika. Pod względem umiejętności taktycznych, także okazywanych we wszystkich wymuszonych sytuacjach, nie miał równych sobie. Nasza sytuacja wyglądałaby dużo gorzej, gdyby wszyscy generałowie Wehrmachtu byli jego formatu".

Awanse

• 6 marca 1906 – kandydat na oficera (podchorąży)
• 27 stycznia 1907 – podporucznik (starszeństwo od 14 czerwca 1905)
• 1 czerwca 1914 – porucznik
• 24 lipca 1915 – kapitan
• 1 lutego 1927 – major
• 1 kwietnia 1931 – podpułkownik
• 1 grudnia 1933 – pułkownik
• 1 października 1936 – generał major
• 1 kwietnia 1938 – generał porucznik
• 1 czerwca 1940 – generał piechoty
• 7 marca 1942 – generał pułkownik
• 1 lipca 1942 – feldmarszałek

Pełnione funkcje

• 06.03.1905 – wstąpienie do wojska
• 01.07.1911 – adiutant batalionu
• 02.08.1914 – adiutant w 2. Pułku Rezerwowym Gwardii
• 17.06.1915 – oficer sztabowy w GA "Gallwitz" (Polska, Serbia)
• 19.08.1915 – adiutant w sztabie 12. Armii
• 22.01.1916 – oficer sztabowy w 11. Armii (Verdun)
•  ??.07.1916 – oficer sztabowy w 1. Armii (Somma)
•  ??.??.1917 – szef Wydziału Operacyjnego (Ia) w 4. Dywizji Kawalerii (Kurlandia)
•  ??.05.1918 – szef Wydziału Operacyjnego (Ia) w 213. Dywizji Piechoty (front zachodni)
•  ??.??.1919 – oficer sztabowy w Grenzschutz Wschód, Wrocław
•  ??.??.1919 – oficer sztabowy w sztabie gen. v. Lossberga w Berlinie i Kassel
• 01.10.1920 – dowódca kompanii w 5. pułku piechoty (Angermünde na Pomorzu)
• 01.10.1923 – oficer sztabowy w I, II i IV Okręgu Wojskowym
•  ??.??.1927 – szef sztabu 4. DP w Dreźnie
• 01.09.1929 – w Ministerstwie Reichswehry
• 01.10.1932 – dowódca batalionu w 4. pułku piechoty (Kołobrzeg)
• 01.02.1934 – szef sztabu III Okręgu Wojskowego (Berlin)
• 01.07.1935 – szef I Oddziału Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych w Wehrmachcie.
• 01.10.1936 – I nadkwatermistrz (I zastępca szefa Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych)
• 04.02.1938 – dowódca 18. DP w Legnicy
• 18.08.1939 – szef sztabu GA "Południe" (wojna z Polską)
• 26.10.1939 – szef sztabu GA "A"
• 01.02.1940 – dowódca XXXVIII KA
•  ??.??.1941 – dowódca LVI KPanc.
• 15.09.1941 – dowódca 11. Armii
• 22.11.1942 – dowódca Grupy Armii "Don" (później "Południe")
• 31.03.1944 – zdymisjonowany, do końca wojny bez przydziału

Odznaczenia

• Krzyż Żelazny I i II kl.
• 19.07.1940 – Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego
• 14.03.1943 – Liście Dębu do Krzyża Rycerskiego (nr 209)
• 30.03.1944 – Miecze do Krzyża Rycerskiego (nr 59)