Ferdynand Ruszczyc

Ferdynand Ruszczyc herbu Lis (ur. 10 grudnia 1870 w Bohdanowie, zm. 30 października 1936 tamże) – polski malarz, grafik, rysownik, scenograf, pedagog.

Malował głównie krajobrazy. Reprezentował symboliczny nurt Młodej Polski. Był autorem ilustracji, winiet i okładek książkowych. Projektował m.in. plakaty, ekslibrisy i znaczki. Pisał też artykuły o zabytkach Wileńszczyzny.

Rodzina

Rodzina Ruszczyców wywodziła się zza Buga. Dziadkowie, Ferdynand i Anna z Czechowiczów mieli 9. dzieci. Ojciec, Edward, kapitan armii carskiej, absolwent brzeskiej szkoły wojskowej - Korpusu Kadetów. Matka, Alwina, z domu Munch, była Dunką. Pochodziła z Nexø na Bornholmie. Ojciec, Marcus Munch był właścicielem statku pływającego po Bałtyku. Rodzice Ferdynanda poznali się w Lipawie na Łotwie, gdzie Edward służył w wojsku. Gniazdem rodzinnym Ruszczyców była posiadłość ziemska w Bohdanowie, które rodzina musiała, w wyniku represji po powstaniu styczniowym na pewien czas opuścić. Do swojego majątku powrócili z Mińska w 1888. Ruszczycowie mieli pięcioro dzieci, cztery córki oraz najmłodszego syna Ferdynanda.

Dzieciństwo i młodość

Zgodnie z przyjętym na dworach szlacheckich zwyczajem, Ferdynand Ruszczyc do trzynastego roku życia uczył się w domu. W 1883 został posłany do gimnazjum. Równocześnie z nauką szkolną uczył się rysunku. Gimnazjum (w Mińsku) ukończył z wyróżnieniem w 1890. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Petersburgu. Nie zaniedbał jednak kształcenia artystycznego i uczęszczał, jako wolny słuchacz, na wykłady na petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Za zgodą rodziców, po dwu latach, zrezygnował ze studiów prawniczych i zdał egzamin na Akademię Sztuk Pięknych, na której w latach 1892-1897 studiował malarstwo pod kierunkiem Iwana Szyszkina i Archipa Kuindżiego. Podróżował m.in. na Krym, do Francji, Niemiec, Włoch i Szwecji (wyjazdy studyjne).

W 1897 debiutował na wystawie prac dyplomowych ASP w Petersburgu i do 1900 jego prace były prezentowane podczas dorocznych wystaw tej akademii.

Życie i twórczość

Po ukończeniu Akademii, w 1898, przeniósł się do rodzinnego Bohdanowa. W latach 1898-1902 odbył szereg podróży studyjnych, m.in. do Monachium, Berlina, Drezna, Paryża, Wenecji. Po powrocie z jednego z takich wyjazdów, w 1898, namalował jeden z najbardziej znanych obrazów Ziemia. Pierwsza wystawa prac Ruszczyca miała miejsce w Wilnie w 1899. W mieście tym poświęcił się działalności społeczno-pedagogicznej i organizacyjnej, m.in. współpracował z teatrem wileńskim. Od 1900 był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". W tym samym roku wziął udział w wystawie zorganizowanej z okazji 500 lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1903 zorganizował w Wilnie wystawę Ars (pierwotnie wystawa miała nazywać się Sztuka, lecz nazwę zmieniono pod naciskiem carskiej cenzury). Od 1904 był profesorem warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, a w 1907 przejął katedrę pejzażu na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

10 października 1913 43-letni artysta zawarł związek małżeński z młodszą od siebie o 22 lata Reginą Giną Rouck. Mieli córkę Janinę (ur. 1914), syna Edwarda (1915), syna Oskara (1917) oraz córkę Ewę (1922, syna Andrzeja (1926)i córkę Barbarę (1928).

W latach 1916-1917 w dworze Ruszczyców w Bohdanowie stacjonowały wojska niemieckie, artysta z rodziną zajmował dwa pokoje. W 1918 Bohadanów został zajęty przez Armię Czerwoną. Ruszczyc czynnie uczestniczył w walkach o Wileńszczyznę. Wstąpił do tzw. Armii Ochotniczej. Był współorganizatorem oraz czterokrotnym (od 1919) dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, który w 1923 powiększył o Zakład Architektury.

W 1935 otrzymał tytuł profesora honorowego Uniwersytetu Stefana Batorego z rąk prezydenta Ignacego Mościckiego.

W 1932 został częściowo sparaliżowany. Pod opieką córki i żony powrócił do zdrowia, choć władał jedynie lewą ręka, którą nadal malował. W 1935 przeniósł się z Wilna do rodzinnego Bohdanowa, w którym 30 października 1936 umarł. Tam też został pochowany na zachowanym do dziś cmentarzu.

W 1921 rząd francuski nadał mu Order Kawalerski Legii Honorowej, a 1923 Rząd RP nadał mu Krzyż Komandorski orderu Polonia Restituta. Był wielokrotnie odznaczany orderami m. in. francuskimi, hiszpańskimi i portugalskimi.