Grigorij Zinowjew

Grigorij Jewsiejewicz Zinowjew, ros. Григорий Евсеевич Зиновьев, właśc. Owsiej-Gerszen Aronowicz Radomyslski, ros. Овсей-Гершен Аронович Радомысльский, także Hirsz Apfelbaum, ros. Хирш Апфельбаум (ur. 23 września 1883 w Jelizawietgradzie, zm. 25 sierpnia 1936) – czołowy działacz ruchu bolszewickiego pochodzenia żydowskiego.

Członek SDPRR od 1901 roku. Ze względu na zaangażowanie polityczne i przynależność do nielegalnej partii musiał wyemigrować. Przebywał m.in. w Szwajcarii, gdzie poznał Lenina, którego był bliskim współpracownikiem. Stanął po stronie bolszewików w momencie rozłamu w partii w 1903. Studiował na wydziale chemii i prawa Uniwersytetu w Bernie. Współpracował z bolszewickimi czasopismami, takimi jak Wpieriod (Вперёд). Podczas rewolucji 1905 roku pomagał w organizacji powstania w Petersburgu.

W 1907 kongres partii w Londynie wybrał go do sześcioosobowego KC. Od 1908 do 1917 roku przebywał na emigracji, gdzie między innymi współpracował z Leninem i Kamieniewem (razem stanowili ścisłe kierownictwo ruchu bolszewickiego, tzw. trojkę) oraz redagował pismo Proletariusz (Пролетар).

W 1917 wrócił do Rosji gdzie otrzymał pod zarząd Piotrogród. Razem z Lwem Kamieniewem wystąpili przeciw powstaniu i za utworzeniem rządu koalicyjnego lewicy. W 1918 stanął po stronie Lenina w sprawie zawarcia pokoju brzeskiego; przewodniczący Rady Delegatów Robotniczych w Piotrogrodzie, domagał się wzmożenia "czerwonego terroru". W latach 1919-1926 Zinowjew był przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Kominternu. Głosił hasło rewolucji światowej, postulował jak najszybsze przeniesienie rewolucji na inne kraje, widząc w kapitalizmie zagrożenie dla ZSRR. Jednocześnie przeciwstawiał się wtedy współpracy z partiami socjaldemokratycznymi, które określał mianem "socjalfaszystowskich".

W latach 1921-1926 był członkiem Biura Politycznego KC partii bolszewickiej. Od 1923 roku wraz z Kamieniewem nawiązał bliską współpracę ze Stalinem, jednak kiedy zdystansował się od niego, został oskarżony o frakcyjność i opozycyjność ("Nowa opozycja"), co spowodowało przyłączenie się Zinowjewa do Trockiego. W 1926 roku został pozbawiony stanowisk. W latach 1927-1928 oraz 1932-1933 wydalony z partii. Prowadził podwójną grę ze Stalinem, o której ten doskonale wiedział, zręcznie wykorzystując go do swych celów. W 1935 został aresztowany i skazany na 10 lat więzienia, a potem, w kolejnym procesie, skazany na śmierć pod zarzutem spisku przeciwko Stalinowi. Wyrok wykonano 25 sierpnia 1936 roku.