Grzegorz Korczyński

Grzegorz Jan Korczyński, właśc. Stefan Jan Kilanowicz, ps. „Grzegorz” (ur. 17 czerwca 1915 w Brzezinach, zm. 22 października 1971 w Algierze) – polski działacz komunistyczny, generał broni Wojska Polskiego, funkcjonariusz organów bezpieczeństwa (MBP) i szef Zarządu II Sztabu Generalnego WP – wywiadu wojskowego PRL.

Po śmierci ojca w 1932 przerwał naukę w VII klasie gimnazjum. Pracował jako pracownik fizyczny, goniec, korepetytor i urzędnik. Z ostatniej pracy – w szpitalu przy ul. Karowej w Warszawie – został zwolniony po konflikcie z przełożonymi. Na początku 1937 roku wyjechał do Hiszpanii, gdzie brał udział w wojnie domowej, walcząc po stronie republikańskiej w brygadach międzynarodowych.

W sierpniu 1942 przerzucony z Francji do Polski wraz z grupą Dąbrowszczaków przez dowódcę Gwardii Ludowej Bolesława Mołojca. Od 1942 członek PPR i GL, dowódca oddziału GL im. Tadeusza Kościuszki działającego na południowej Lubelszczyźnie. Władysław Gomułka w swoich pamiętnikach stwierdzał, że „zdobył sobie sławę najlepszego dowódcy wśród dowódców oddziałów partyzanckich w całym kraju”.

14 września 1942 jego oddział zniszczył urządzenia kolejowe w Szastarce, rozbroił policjanta i skonfiskował z kasy pieniądze. Następnego dnia zniszczył urządzenia na stacji w Rzeczycy, a następnie podpalił pociąg wojskowy jadący na wschód (spłonął wówczas transport z silnikami lotniczymi) i rozbił niemiecki samochód na drodze Rzeczyca-Potok, zdobywając broń i amunicję. 24 września stoczył pod Szwedami zwycięską walkę z kompanią niemieckiej żandarmerii (zginęło 10 żandarmów, a 7 zostało rannych; gwardziści stracili 1 zabitego i 1 rannego). 9 października 1942 zniszczył w Trzydniku urząd gminny, pocztę i mleczarnię, uwolnił z aresztu jedną osobę i skonfiskował pieniądze i maszynę do pisania, a następnie, w nocy z 9 na 10 października zaatakował więzienie w Kraśniku i uwolnił kilkudziesięciu więźniów, w tym blisko związanego z oddziałem aktywistę PPR Edwarda Marszałka. 14 października stoczył potyczkę z Niemcami pod Łysakowem. Między listopadem 1942, a lutym 1943 we wsi Ludmiłówka i jej okolicach w powiecie kraśnickim Grzegorz Korczyński, i podlegli mu komunistyczni partyzanci z Gwardii Ludowej, zamordowali około 100 Żydów (głównie kobiet i dzieci). Zbrodnia miała charakter rabunkowy. Fakt ten został na początku lat 50. wykorzystany jako pretekst do aresztowania Grzegorza Korczyńskiego.

27 lipca 1943 pod Modliborzycami partyzanci z Grupy Operacyjnej GL „Grzegorza” wciągnęli w zasadzkę kilka niemieckich samochodów osobowych, zabijając kilkunastu Niemców wracających z Lublina z narady prowadzonej przez Hansa Franka, w tym kreishauptmanna Adama i innymi urzędnikami hitlerowskimi z Biłgoraja; samochody spalono. W 1944 był dowódcą obwodu lubelskiego Armii Ludowej. W 1945 dokonywał pacyfikacji wiosek na terenie Lubelszczyzny, uznanych za współpracujące z antykomunistyczną partyzantką niepodległościową.

Od 15 marca 1946 do 5 września 1948 pełnił funkcję pomocnika ministra w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego do spraw operacyjnych (miał nadzór nad pracą Departamentu I, Wydziału I Samodzielnego, Zarządu Informacji, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Głównego Urzędu Cenzury). W 1947 był zastępcą do spraw bezpieczeństwa dowódcy Grupy Operacyjnej „Wisła” podczas Akcji „Wisła”. Aresztowany 21 maja 1950 przez grupę operacyjną Biura Specjalnego MBP i po 4 latach śledztwa oskarżony i skazany w dniu 22 maja 1954 na dożywocie m.in. za mordy na ludności polskiej i żydowskiej.

MBP zamierzała także wykorzystać materiał dowodowy, aby skłonić Korczyńskiego do zeznań przeciwko Władysławowi Gomułce. Więziony w latach 1950–1956. 24 grudnia 1954 Sąd Najwyższy zmienił wyrok na 15 lat więzienia, na wolność wyszedł na fali politycznej „odwilży” w kwietniu 1956. Na wniosek Generalnej Prokuratury Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 listopada 1956 wznowił postępowanie oraz uchylił wyrok skazujący, uzasadniając uchylenie tym, że śledztwo prowadzone było przez organa BP w sposób tendencyjny, a aresztowanie pod zarzutem szpiegostwa było spowodowane „chęcią wymuszenia od niego zeznań obciążających Władysława Gomułkę”. Podczas śledztwa stosowano wobec Korczyńskiego przymus fizyczny i psychiczny. Postanowieniem Prokuratora Generalnego z dnia 12 stycznia 1957 śledztwo przeciwko niemu umorzono.

Od końca grudnia 1956 do lipca 1965 szef Zarządu II Wywiadowczego Sztabu Generalnego WP – wywiadu wojskowego. Wiceminister obrony narodowej w latach 1965–1971. Od 1965 Główny Inspektor Obrony Terytorialnej, od 1968 w stopniu generała broni. W wydarzeniach marcowych w 1968 należał do wewnątrzpartyjnego stronnictwa „partyzantów” Mieczysława Moczara. W grudniu 1970 dowodził oddziałami Wojska Polskiego, pacyfikującymi demonstracje robotnicze na Wybrzeżu, był jednym z głównych odpowiedzialnych za masakry robotników w czasie tamtych wydarzeń i został za to usunięty z zajmowanych stanowisk, a następnie wysłany jako ambasador do Algierii. Zmarł tam 22 października 1971, według oficjalnej wersji z powodu zatrucia amebą (nieoficjalnie mówiono o samobójstwie, wypadku lub zabójstwie).

Działacz PPR i PZPR. W latach 1959–1971 członek Komitetu Centralnego PZPR. W latach 1961–1971 poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji.

Pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Komunalnego (d. Wojskowego) na Powązkach w Warszawie. W pogrzebie uczestniczyli m.in. członkowie Biura Politycznego KC PZPR: minister obrony narodowej gen. broni Wojciech Jaruzelski oraz sekretarz KC PZPR Mieczysław Moczar, a także były I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka. W imieniu kierownictwa MON gen. Korczyńskiego pożegnał wiceminister obrony narodowej gen. dyw. Józef Urbanowicz.

Jego brat, Jerzy Kilanowicz, również był działaczem komunistycznym, oficerem GL-AL i funkcjonariuszem UB.

Przebieg służby od 1944

• 26 lipca 1944 – komendant wojewódzki Milicji Obywatelskiej w Lublinie.
• 1 października 1944 – komendant wojewódzki Milicji Obywatelskiej w Warszawie.
• 4 kwietnia 1945 – szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku.
• 8 czerwca 1945 – oddelegowany do pracy w Rządowej Komisji Walki z Bandytyzmem.
• 15 marca 1946 – pomocnik ministra bezpieczeństwa publicznego ds. operacyjnych.
• 6 września 1948 – odwołany z Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i przeniesiony do dyspozycji Departamentu Personalnego Ministerstwa Obrony Narodowej.
• 17 sierpnia 1949 – przeniesiony do rezerwy.
• sierpień 1949 – dyrektor administracyjny Centrali Handlowej Przemysłu Drzewnego.
• 21 maja 1950 – aresztowany.
• 22 maja 1954 – skazany na dożywocie m.in. za „mordowanie ludności żydowskiej”, także w związku ze sprawą Władysława Gomułki.
• 24 grudnia 1954 – wyrok dożywocia decyzją Sądu Najwyższego zostaje zamieniony na 15 lat więzienia.
• 25 kwietnia 1956 – zwolniony z więzienia.
• 7 listopada 1958 – szef Zarządu II Sztabu Generalnego WP.
• 8 lipca 1965 – szef Głównego Inspektoratu Obrony Terytorialnej i jednocześnie wiceminister obrony narodowej.
• 10 marca 1971 – odwołany.
• 4 kwietnia 1971 – ambasador nadzwyczajny i pełnomocny PRL w Algierii.
• 22 października 1971 – zmarł w Algierii w niewyjaśnionych okolicznościach.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Sztandaru Pracy I klasy
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (jedno z pierwszych nadań)
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Partyzancki
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal „Za Waszą Wolność i Naszą”
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• Medal za Warszawę 1939-1945
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Srebrny Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
• Brązowy Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• Złota Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi”
• Złote odznaczenie im. Janka Krasickiego
• Odznaka „20 lat w Służbie Narodu”
• Order Lenina (ZSRR)
• Medal 100-lecia urodzin Lenina (ZSRR)
• Medal za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR)
• Medal za Wyzwolenie Warszawy (ZSRR)
• Odznaka „25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR)
• Medal jubileuszowy 30-lecia Radzieckiej Armii i Marynarki Wojennej (ZSRR)
• Złoty Medal ze Wstęgą (CSSR)
• Order Złotej Gwiazdy I stopnia (CSSR)
• Medal „Za Wyzwolenie Czechosłowacji” (CSSR)
• Dukielski Medal Pamiątkowy (CSSR)
• Medal „Za umacnianie Przyjaźni Sił Zbrojnych” I stopnia (CSSR)
• Medal Hansa Beimlera (NRD)
• Order Armii Ludowej z Wieńcem Laurowym (Jugosławia)
• Order „Za Zasługi dla Narodu” (Jugosławia)
• Order „Za Odwagę” I klasy (Jugosławia)