Halina Czerny-Stefańska

Halina Czerny-Stefańska (ur. 31 grudnia 1922 w Krakowie – zm. 1 lipca 2001 tamże) – polska pianistka, chopinistka, pedagog. Żona Ludwika Stefańskiego, matka Elżbiety Stefańskiej.

Dzieciństwo i młodość

Halina Czerny-Stefańska (przed II wojną światową używała nazwiska Helena Szwarcenberg-Czerny) pochodziła ze znanej arystokratycznej rodziny Schwarcenbergów. W czasie wojny ukrywała się w majątku rodziny Branickich w Branicach pod Krakowem, a potem występowała na konspiracyjnych koncertach z Ludwikiem Stefańskim.

Konkurs Chopinowski

W 1949 została laureatką I nagrody IV edycji Konkursu Chopinowskiego (ex aequo z Bellą Dawidowicz z ZSRR). Otrzymała również nagrodę za najlepsze wykonanie mazurków F. Chopina, ufundowaną przez Polskie Radio. W 1950 ukończyła z wyróżnieniem Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Krakowie w klasie prof. Zbigniewa Drzewieckiego.

Światowa kariera

Wygrana w Konkursie otworzyła jej drogę do międzynarodowej kariery pianistycznej. Wystąpiła w najbardziej renomowanych salach koncertowych Europy, Japonii, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej. Odbyła ponad 20 tournée po Związku Radzieckim. Występowała z towarzyszeniem najbardziej znanych orkiestr symfonicznych, współpracując z tak znakomitymi dyrygentami, m.in. Adrian Boult, Zubin Mehta, Georg Solti, Vaclav Smetacek, Witold Rowicki, Paweł Klecki. W jej repertuarze koncertowym znajdowały się utwory od baroku do muzyki współczesnej, dominowała jednak muzyka F. Chopina.

Przez pięćdziesiąt lat prowadziła pełną sukcesów karierę artystyczną, która trwała do ostatnich miesięcy jej życia. Występowała na wszystkich kontynentach, w najważniejszych salach koncertowych muzycznego świata od Nowego Jorku po Zieloną Górę. Przez wiele lat współpracowała z firmą Steinway & Sons reklamując jej fortepiany w Japonii, jak również instrumenty Kawai oraz (już pod koniec życia) fortepiany Petrof. Oficjalnie ćwiczyła na instrumentach Blüthner (w krakowskim domu artystki znajdują się trzy takie fortepiany, obok Steinwaya i dwóch innych starszych instrumentów).

W późniejszych latach była zapraszana do jury najważniejszych konkursów pianistycznych świata, w tym pięciokrotnie do Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Piotra Czajkowskiego (w 1970, 1974, 1978, 1986 i 1998) oraz pięciokrotnie do Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (w 1980, 1985, 1990, 1995 i 2000).

Prowadziła również działalność pedagogiczną, wykładając m.in. na takich uczelniach jak: University of Fine Arts and Music w Tokio, Elisabeth University of Music w Hiroszimie, Arts Akademy w Nagoya, Seznoku Gakuen Uozu University w Tovama, prowadziła także liczne kursy mistrzowskie. W 2001 Tokijski Uniwersytet Sztuk Pięknych i Muzyki Geidai uhonorował pianistkę tytułem doktora honoris causa.

Działalność społeczno-polityczna

Pianistka uczestniczyła także w życiu społeczno-politycznym Krakowa. W latach 1976–1984 była radną Miasta Krakowa, a w latach 1978–1985 członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Była jednym z założycieli Kuźnicy (obok takich artystów jak m.in. Andrzej Wajda). W latach 1981–1983 wchodziła w skład Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Należała do nielicznej grupy artystów, którzy ostentacyjnie wyrażali poparcie dla władz w czasach stanu wojennego, za co 14 kwietnia 1982 została wyklaskana na koncercie w Filharmonii Krakowskiej.

Ostatnie lata życia i śmierć

W 1999 była Honorowym Członkiem Komitetu Obchodów Światowego Roku Chopinowskiego 1999, powołanego przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego. Dalsze plany artystyczne przerwała ciężka choroba. Pianistka zmarła 1 lipca 2001 w Krakowie. Jest pochowana razem z mężem Ludwikiem Stefańskim w alei zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
• Order Budowniczych Polski Ludowej (1984)
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1953)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Order Przyjaźni Narodów przyznany przez Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1987)
• Nagroda Państwowa II stopnia (1950)
• Nagroda Państwowa I stopnia (1952)
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Polski Za wybitne osiągnięcia w propagowaniu kultury polskiej za granicą (1982)
• Tytuł honorowy – Zasłużony dla Kultury Narodowej (1987)
• Tytuł Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie nadany pośmiertnie Za Promowanie Muzyki F. Chopina w Świecie (2002)

Upamiętnienie

W 2001 wmurowano poświęconą jej tablicę pamiątkową w Ogrodzie Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Powsinie.

W 2006 w Parku im. Jerzego Waldorffa w Słupsku odsłonięto pomnik "Klawiaturę gwiazd", na której umieszczono nazwisko Haliny Czerny-Stefańskiej pośród siedmiorga wybitnych pianistów, uczestników Festiwalu Pianistyki Polskiej, takich jak Ryszard Bakst, Klara Langer-Danecka, Władysław Kędra, Tadeusz Żmudziński, Miłosz Magin, Witold Małcużyński.

W dniach 17–21 września 2008 odbył się w Poznaniu I Europejski Konkurs Pianistyczny "Halina Czerny-Stefańska in Memoriam" zorganizowany przez poznańską Akademię Muzyczną.

Dyskografia (wybór)

Halina Czerny–Stefańska nagrała wiele płyt LP i CD dla takich wytwórni jak: Deutsche Grammophon, Decca, Erato, EMI Classics, His Masters Voice, Polskie Nagrania, Pony Cayon, RCA Records, Supraphon, Selene czy Telefunken.

• 1955 – Koncert e-moll op. 11 F. Chopina, Supraphon SUA 10130
• 1958 – DGG XEPN 0118
• 1960 – Ronda C-dur op.73 F. Chopina na dwa fortepiany z Ludwikiem Stefańskim Muza SX 0077
• Koncert b- dur op.19 L. van Beethovena, Koncert a – moll op.16 E. Griega, P.N. MUZA XL 0107
• 1955 – Mazurki a-moll op.17 nr.4, d-dur op.33 nr.2, cis- moll op.63 nr.3, a-moll op.67 nr.4, a-moll op.68 nr.2, F. Chopina, DGG LPEM
• 1959 – 24 Preludia op.28 F. Chopina, MUZA SX 0062
• 1959 – Polonezy A-dur Op. 40 nr 1, c-moll Op. 40 nr 2, fis-moll op.44, MUZA SX 0058
• 1985 – Pieśni F. Chopina z Teresą Żylis – Gara Erato STU 71.527
• 1987 – komplet Nokturnów F. Chopina, RCA
• 1989–1990 – komplet Mazurków F. Chopina, Pony Canyon
• 1994 – Andante spianato i Poloneza Es-dur F. Chopina, Pony Canyon
• 1995 – Ronda C-dur op.73 F. Chopina na dwa fortepiany z Rinko Kobayashi, Pony Canyon
• 2000 – Tańce Polskie z córką Elżbietą Stefańską, Selene

Ciekawostki

W 1987 roku wystąpiła w piątym odcinku serialu Ballada o Januszku. Zagrała samą siebie - pianistkę dającą koncert w Ciechocinku.