Hipacy Pociej

Adam (Hipacy) Pociej (ur. 12 sierpnia 1541 w Rochaczach, zm. 18 lipca 1613 we Włodzimierzu Wołyńskim) – działacz religijny, społeczny i polityczny, polemista religijny, kasztelan brzeski (1588-1593); po śmierci żony wstąpił do klasztoru prawosławnego przybierając imię Hipacy. Od 1593 prawosławny biskup włodzimierski i brzeski, współtwórca unii brzeskiej (1596), następnie greckokatolicki metropolita halicki i kijowski (1599-1613), jeden z twórców Kościoła unickiego, utożsamianego obecnie najczęściej z Kościołem katolickim obrządku bizantyjsko-ukraińskiego.

Urodził się w Rochaczach, w rodzinie podlaskiej szlachty posługującej się herbem Waga. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem przebywał na dworze gorącego zwolennika reformacji i gorliwego kalwina Mikołaja Radziwiłła Czarnego, pod którego wpływem przeszedł na kalwinizm. Był sekretarzem (do 1572 r.) króla Zygmunta Augusta. Sędzia ziemski do 1580 r., kasztelan brzeski (od 1588 r.) i senator. W r. 1574 powrócił do prawosławia.

Bliski przyjaciel księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, należał do grupy publicystów i myślicieli przychylnych idei unii prawosławia z katolicyzmem. Owdowiawszy (1592), wstąpił do prawosławnego klasztoru, przybierając imię Hipacy. W 1593 r. dzięki poparciu Ostrogskiego został biskupem (władyką) włodzimiersko-brzeskim. Rzecznik zjednoczenia Kościoła prawosławnego na wschodnich terenach Rzeczypospolitej z Kościołem katolickim. 2 sierpnia 1595 roku projekt unii, pomimo sprzeciwu potężnego Ostrogskiego, zatwierdził król Zygmunt III Waza. 23 grudnia 1595 roku przedstawiciele episkopatu prawosławnego: władyka łucki Cyryl Terlecki i władyka włodzimiersko-brzeski Hipacy Pociej zadeklarowali w Rzymie akt unii, a papież Klemens VIII ogłosił unię Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej. Utworzono osobny obrządek greckokatolicki, zachowujący odrębną liturgię i małżeństwa kapłanów, ale uznający prymat papieża. Na synodzie Kościoła prawosławnego w Brześciu 16-20 października 1596 roku zawarto unię prawosławnych z katolikami. Powstał w ten sposób Kościół unicki.

Jako biskup włodzimiersko-brzeski, a następnie archimandryta Ławry Peczerskiej w Kijowie (1599), a wreszcie metropolita (1600) Pociej aktywnie działał na rzecz umocnienia Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej i przyciągnięcia do niej prawosławnej szlachty oraz duchowieństwa, zjednując na rzecz unii biskupstwo przemyskie (1611 r.). Przy pomocy Rutskiego podjął prace nad reformą zakonu bazylianów i starania o sprowadzanie do Polski karmelitów bosych, aby wsparli reformę i unię.

21 sierpnia 1609 r. przeciwnicy unii dokonali w Wilnie nieudanego zamachu na życie Pocieja. Zmarł 18 lipca 1613 r. we Włodzimierzu, gdzie został pochowany w Soborze Uspieńskim. Jego następcą na stanowisku metropolity unickiego został Józef Welamin Rutski.

Sukcesja apostolska

Od Hipacego Pocieja zaczyna się katolicka linia sukcesji apostolskiej wiodąca do współczesnych biskupów i zwierzchników Kościołów greckokatolickich: chorwackiego (Nikola Kekić), italoalbańskiego (Sotìr Ferrara), macedońskiego (Kiro Stojanow), rumuńskiego (Alexandru Rusu), rusińskiego (Ivan Ljavinec), słowackiego (John Pazak, Cyril Vasil), ukraińskiego (Światosław Szewczuk, Iwan Choma, Teodor Majkowicz, Isidore Borecky i in.), węgierskiego (Péter Fülöp Kocsis).

Utwory publicystyczno-polemiczne

• Kazania y Homilie męża bożego Niesmertelnej Slavy y Pamięci Hipacyusza Pocieja Metropolity Kijowskiego, Halickiego y calaey Rusi, Biskup Wlodzimierskiego y Brzeskiego.
• Respons Hipacyusza Pocieia Metropolity całey Rusi, Biskupa Włodzimierskiego y Brzeskiego, na List Melecyusza Patryarchi Alexandryiskiego
• Unia, abo wykład artykułów do zjednoczenia (1595), ogłoszone anonimowo.
• Kalendarz rzymskich nowin (1596)
• Antirresis (1599, po polsku w 1600) – replika na demagogiczne zarzuty Marcina Broniewskiego
• Obrona soboru florenckiego (1603)
• Harmonia albo konkordacja wiary (1608)
• Poselstwo do papieża rzymskiego Sixta IV od duchowieństwa i od książąt i panów ruskich w roku 1476, (1605)
• Listy do księcia Konstantego Ostrogskiego (gorliwego przeciwnika unii), Lwa Sapiehy i innych.