Jakub Berman

Jakub Berman (ur. 23 grudnia 1901 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1984 tamże) – polski działacz komunistyczny żydowskiego pochodzenia, wiceprezes Rady Ministrów, poseł na Sejm Ustawodawczy i na Sejm PRL I kadencji, członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR, nadzorującej ludowe Wojsko Polskie od maja 1949.

Życiorys

Urodził się w Warszawie w rodzinie żydowskiej, jako syn Isera (Izydora) i Guty (Gustawy). Miał czworo rodzeństwa, dwóch braci: Adolfa (1906–1978) i Mieczysława (1903–1975) oraz dwie siostry: Annę Wołek (zamordowaną wraz z mężem Pawłem i córką Leną w obozie zagłady w Treblince) i Irenę Olecką (1917–2000, pedagog).

Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1924 został członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej, a w 1928 – Komunistycznej Partii Polski (KPP). Po niemieckim najeździe na Polskę w 1939 zbiegł do Związku Radzieckiego. Wiosną 1941 został jednym z redaktorów „Sztandaru Wolności” – organu Komunistycznej Partii Białorusi. Od listopada 1941 do maja 1943 był kierownikiem polskiego kursu w szkole komunistycznej w Kusznarenkowie, szkoląc działaczy Polskiej Partii Robotniczej (PPR). W grudniu 1943 powołano go na sekretarza wydziału krajowego Związku Patriotów Polskich (ZPP).

Współorganizator Centralnego Biura Komunistów Polskich oraz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w ZSRR (1944), od sierpnia 1944 do grudnia 1948 członek Biura Politycznego PPR, następnie do maja 1956 członek Biura Politycznego PZPR, w latach 1952–1954 członek Prezydium Rady Ministrów, a w latach 1954–1956 wiceprezes Rady Ministrów.

Uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 "w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju" został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

W latach 1949–1954 był członkiem Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, nadzorującej aparat represji stalinowskich w Polsce, współodpowiedzialny za zbrodniczą działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Koordynował przygotowywania licznych procesów politycznych, prześladowania kilkusettysięcznej rzeszy członków AK, BCh i NSZ. W drugiej połowie lat 40 XX wieku tak umocnił swoją pozycję w Rzeczypospolitej Polskiej, że stanowił wraz z Bolesławem Bierutem i Hilarym Mincem trójkę stanowiącą najściślejsze kierownictwo PZPR. Bez zajmowania eksponowanych stanowisk, kierował ideologią partii komunistycznej oraz aparatem terroru. Był uważany za tzw. szarą eminencję. Miał kierowniczy udział w morderstwach politycznych wspólnie z Ministrem Bezpieczeństwa Publicznego generałem dywizji Stanisławem Radkiewiczem. Od grudnia 1952 do marca 1954 był sekretarzem KC PZPR odpowiedzialnym za oświatę.

W ramach odwilży październikowej 1956, w maju 1957 został usunięty z PZPR. W 1983 odznaczony medalem Krajowej Rady Narodowej.

Na początku 1980 uległ poważnemu wypadkowi samochodowemu, wskutek czego został kaleką i przez 1,5 roku przebywał w szpitalu.

Zmarł w Warszawie. Pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B35, rząd 7, grób 15). Od 1928 żonaty z Gustawą z d. Grynberg (1900–1978), z którą miał córkę Lucynę (ur. 1929), żonę Feliksa Tycha.