Jan Maurycy Hauke

Jan Maurycy Hauke herbu Bosak, (ur. 26 października 1775, Seifersdorf, Saksonia, zm. 29 listopada 1830, Warszawa) – hrabia, generał artylerii Wojska Polskiego Królestwa Polskiego, senator-wojewoda Królestwa Polskiego.

Zarys biografii

Syn Fryderyka Karola Haukego i Salomei Schweppenhäuser. Ojciec Julii Hauke – morganatycznej żony księcia Aleksandra Heskiego, tym samym dziadek m.in.: Aleksandra Battenberga, księcia Bułgarii oraz Henryka Battenberga, pradziadek lorda Louisa Mountbattena, ostatniego wicekróla Indii i Wiktorii Eugenii Battenberg, królowej Hiszpanii, prapradziadek Filipa księcia Edynburga, męża królowej Elżbiety II, praprapradziadek króla Hiszpanii Juana Carlosa I.

W armii polskiej od 1790 w stopniu podporucznika – kształcił się w szkole artylerii w Warszawie. 15 marca 1791 awansował na porucznika, a 3 sierpnia 1794 r. – na kapitana. Uczestnik wojny z Rosją w 1792 r. oraz powstania kościuszkowskiego, w którym uczestniczył między innymi w obronie Warszawy. Po upadku insurekcji pozostawał poza wojskiem i pomagał ojcu jako nauczyciel geometrii w jego prywatnej szkole.

W 1798 r. Hauke wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech i służył w artylerii. Walczył m.in. w obronie Mantui, gdzie dostał się do niewoli austriackiej. Potem służył w armii Księstwa Warszawskiego, m.in. krótko jako szef sztabu armii. Następnie pełnił funkcje: zastępcy dowódcy 3 legii (dywizji), dowódcy brygady w dywizji gen. Józefa Zajączka w kampanii 1809 r., komendanta Twierdzy Zamość w kampanii 1813 r., gdzie wsławił się długotrwałą i bohaterską obroną i uzyskał honorowe warunki kapitulacji. Awansował na stopień pułkownika 20 grudnia 1806 r. Generał brygady od 27 grudnia 1807 r., generał dywizji od 3 lutego 1813 – na stanowisku komendanta twierdzy Zamość.

Od 22 stycznia 1815 pełnił służbę w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego zajmując stanowiska: kwatermistrza generalnego wojska, dowódcy korpusu artylerii i inżynierii, radcy stanu, dyrektora generalnego w Komisji Rządowej Wojny i zastępcy ministra wojny. Od 1816, po dymisji generała Józefa Wielhorskiego, kierował Ministerstwem Wojny.

3 września 1826 awansował na generała artylerii oraz, wraz z braćmi Ludwikiem Augustem (1779–1861) i Józefem (1790–1837), otrzymał indygenat z herbem Bosak (w niebiesko-złotym polu złoty kroczący na prawo lew flamandzki z czarnym bosakiem w łapie). Od 1829 hrabia i senator Królestwa Polskiego. Awanse te były nagrodą za wierność i gorliwość w wykonywaniu rozkazów wlk. ks. Konstantego. W późniejszych latach również bracia uzyskali tytuły hrabiowskie. Był członkiem Sądu Wojennego Najwyższego, w zastępstwie Sądu Sejmowego, powołanego do sądzenia oskarżonych o przynależność do Wolnomularstwa Narodowego.

Zdecydowany przeciwnik powstania listopadowego. Zginął 29 listopada 1830 z rąk powstańców (padł pod prawym lwem przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie) na oczach swojej żony (umarła rok później, w 1831) i młodszych dzieci, które zostały wzięte pod prawną opiekę i wychowanie cara Mikołaja I. Hauke, jadąc na koniu obok powozu żony z mieszkania służbowego w Pałacu Saskim, napotkał koło Pałacu Namiestnikowskiego grupę podchorążych, idących ze strony ulicy Nowy Świat. Ujrzawszy go, powstańcy zawołali, „Generale, poprowadź nas!”, ale Hauke zaczął wygłaszać mowę, w której nazwał ich przedsięwzięcie głupotą i wezwał ich do powrotu do koszar. Rozległy się wystrzały i Hauke padł martwy. Ze zwłok zdarto carskie ordery i odznaczenia, pozostawiono tylko polskie i francuskie. Przy oględzinach zwłok naliczono 19 ran od kul.

Był członkiem loży wolnomularskiej Français et Polonais.

Żoną generała była Zofia z Lafontaine'ów, córka głównego medyka armii Księstwa Warszawskiego, doktora Leopolda Lafontaine. Z synów Maurycego i Zofii trzej starsi wzięli udział w Powstaniu listopadowym,spośród nich Maurycy Leopold Józef, ur. 1814, poległ 18 maja 1831 w bitwie pod Ostrołęką. Córki Maurycego Zofia, Emilia i Julia zostały damami dworu żony następnego cara Aleksandra II, Marii Aleksandrowny, księżniczki z Hesji-Darmstadt.

Gen. Hauke pochowany został wraz z żoną i braćmi (bratowe były protestantkami) w kościele Kapucynów w Warszawie, potem, w 1841, wraz z sześcioma innymi Polakami „wiernymi monarsze” na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony został na rozebranym w r. 1917 obelisku wzniesionym na Placu Saskim.

Generałostwo Maurycy i Zofia Haukowie mieli jedenaścioro dzieci o imionach:

• Maurycy Napoleon ur. 1808, zm. 1852, porucznik artylerii wojsk polskich, powstaniec listopadowy, wyemigrował w 1851 do Ameryki, dalsze losy nieznane;
• Emilia i Leopold, bliźnięta, (1811–1812);
• Władysław Leopold Maurycy (1812–1841), porucznik wojsk polskich, powstaniec listopadowy, kawaler Virtuti Militari, po upadku powstania urzędnik w Suwałkach;
• Józef (1814–1831), zob. wyżej;
• Zofia Salomea Teresa (1816–1863), dama dworu cesarzowej Marii Aleksandrownej, pisarka, wyszła za kuzyna, generała carskiego Aleksandra Haukego;
• Wincenty (1817–1863), oficer carskich kirasjerów, bliższe losy nieznane;
• Konstanty (1819–1840), oficer carskich huzarów, utonął w czasie manewrów pod Krasnymstawem;
• Emilia Joanna Wiktoria (1821–1890), wyszła za barona Karola Augusta Stackelberga (1816-1887), miała dziewięcioro dzieci;
• Julia Teresa Salomea (1825-1895), protoplastka Battenbergów-Mountbattenów, prababka Filipa, księcia Edynburga, męża królowej brytyjskiej Elżbiety II;
• Aleksander (1828–1829).

• Order Legii Honorowej (1807);
• Order Virtuti Militari III klasy (1808);
• Order Świętego Stanisława II klasy (1814);
• Order Świętego Stanisława I klasy (1829);
• Order Świętej Anny I kl (1815);
• Order Świętej Anny I klasy z brylantami (1818);
• Order Świętego Włodzimierza II klasy (1819);
• Order Świętego Aleksandra Newskiego (1820);
• Order Orła Białego (1829);
• Znak Honorowy za 30 lat służby (1830).