Józef Hauke-Bosak

Józef Hauke-Bosak herbu Bosak (ur. 19 marca 1834 w Petersburgu, zm. 21 stycznia 1871 pod Dijon) – hrabia, generał broni, uczestnik powstania styczniowego i Komuny Paryskiej.

Był powinowatym cesarza Aleksandra II; stryjeczna siostra Julia Hauke ks. Battenberg była morganatyczną żoną Aleksandra von Hessen-Darmstadt, brata cesarzowej. Rodzina Hauków – van der Haacken, Hauck – powoływała się na pochodzenie flamandzkie. Do Polski przybyła w 1782 przez Moguncję i Drezno. Ojciec Józefa, Józef Hauke (1790–1837), urodzony już w Polsce, był kapitanem w wojsku Księstwa Warszawskiego i potem generałem wojska rosyjskiego, a stryj Maurycy Hauke był generałem napoleońskim, wsławionym obroną Zamościa w 1813 roku, zginął pierwszego dnia powstania listopadowego jako wierny cesarzowi. Drugi stryj, Ludwik August (1779–1851) był dyrektorem górnictwa w Królestwie Polskim. Maurycy, Ludwik August i Józef otrzymali w 1826 w Królestwa Polskim potwierdzenie szlachectwa, a później w różnych latach tytułu hrabiowskiego.

Józef Hauke zaczął edukację w carskim Korpusie kadetów, następnie w Korpusie Paziów i zwieńczył ją ukończeniem Wyższej Akademii Wojskowej. W 1855 został oficerem ordynansowym cesarza Aleksandra II. W 1859 przeniósł się do służby czynnej. Brał udział w walkach na Kaukazie z niedobitkami wojsk Szamila, w których się dosłużył dwóch krzyży i złotej szabli za waleczność. W 1862 został awansowany na pułkownika. Manifestacje patriotyczne w 1861 i 1862 były dla niego wstrząsem. Podał się do dymisji, zamiast której dostał roczny urlop z armii carskiej. W styczniu 1863, kiedy wybuchło powstanie ponownie złożył dymisję, tym razem przyjętą.

Był bliskim współpracownikiem Romualda Traugutta i dowódcą tworzonego II korpusu, naczelnikiem oddziałów powstańczych województw krakowskiego i sandomierskiego oraz kaliskiego.

Wprowadzał w życie dekrety uwłaszczeniowe, przez co pozyskiwał chłopów. Jego oddziały zwyciężyły w kilku potyczkach z Rosjanami, lecz zostały rozbite w wyniku bitwy opatowskiej (21 lutego 1864).

Po powstaniu udał się na emigrację. Brał udział po stronie Francji w wojnie francusko-pruskiej, w stopniu pułkownika, a następnie generała brygady, dowodząc brygadą, wchodzącą w skład Armii Wogezów, dowodzonej przez Giuseppe Garibaldiego (inne dwie brygady korpusu dowodzone były przez Menottiego i Ricciottiego Garibaldich. Zginął pod Dijon.

Jedyny syn z małżeństwa z Marią Elżbietą Kaczanowską (ur. 1834, zmarła w Cannes) Maurycy Józef (1870-1950), dyrektor gazowni w Cannes, spędził całe życie we Francji, żonaty z Margaret Tscharner, potomstwa nie pozostawił i na nim wygasła hrabiowska gałąź Hauków pochodząca od generała Józefa (starszego).