Jan Zieja

Jan Zieja (ur. 1 marca 1897 w Ossie, zm. 19 października 1991 w Warszawie) – polski duchowny, działacz społeczny, tłumacz, publicysta i pisarz religijny, żołnierz wojny roku 1920, obrony z września 1939 r., kapelan Szarych Szeregów i AK (ps. Wojciech, Rybak), uczestnik powstania warszawskiego, działacz opozycji demokratycznej w PRL, podpułkownik WP, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej KOR.

Był synem ubogich rolników z Kielecczyzny, jednakże od najmłodszych lat wykazywał szczególne zainteresowanie nauką. W 1905 r. dzięki pomocy proboszcza Antoniego Aksamitowskiego z rodzimej wsi, a także stypendium udzielonego przez jednego z właścicieli ziemskich, mógł rozwijać się w tym kierunku i to mimo sprzeciwu ojca, który uważał, że edukacja nie jest konieczna do prowadzenia gospodarstwa. W tym samym roku Zieja jest świadkiem wydarzeń Rewolucji 1905 roku: marszów narodowych, odbywających się m.in. pod przewodnictwem księdza Aksamitowskiego, który za pochód na groby powstańców styczniowych został aresztowany przez władze. W 1907 r. Jan podjął naukę w warszawskim gimnazjum im. Chrzanowskiego, którą następnie wznowił w roku 1910, po dwuletniej przerwie spowodowanej problemami finansowymi, w również warszawskim gimnazjum im. św. Stanisława Kostki.

Już w okresie szkolnym udzielał się społecznie - był harcerzem, brał czynny udział w wydawaniu i kolportażu pisma "Lud Polski" oraz wstąpił do Narodowego Związku Chłopskiego. W roku 1915 ukończył gimnazjum, lecz z powodów politycznych nie uzyskał świadectwa maturalnego.

Mimo to, w tym samym roku wstąpił do seminarium duchownego w Sandomierzu. 5 lipca 1919 r. uzyskał z rąk biskupa Mariana Ryxa święcenia kapłańskie. W tym samym roku podjął studia teologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w roku 1920 zgłosił się na ochotnika do wojska jako kapelan. Służbę tę pełnił w 8 Pułku Piechoty Legionów. Po wojnie wznowił studia. W roku 1922 r. spędził pół roku w Rzymie studiując tam w Instytucie Biblijnym i Wschodnim. Zwieńczeniem okresu studiów było uzyskanie absolutorium (bez tytułu naukowego).

W latach 1923-1928 pełnił funkcje kościelne w parafiach w Radomiu, Zawichoście i w Kozienicach. Podjął również próbę życia zakonnego w zgromadzeniu oo. kapucynów, jednakże po 3 miesiącach zrezygnował. W roku 1928 przeniesiony do diecezji pińskiej, gdzie pełnił funkcję m.in. kapelana tamtejszego biskupa, oraz sekretarza generalnego diecezjalnej Akcji Katolickiej.

W latach 1932-1934 studiował judaistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po ich odbyciu, wrócił do Pińska gdzie został wykładowcą katechetyki w Wyższym Seminarium Duchownym oraz pełni rolę wizytatora nauczania religii w szkołach znajdujących się na terenie diecezji. Został również kapelanem ss. urszulanek w Mołodowie.

W roku 1939 zostaje zmobilizowany do wojska. Dostał przydział na kapelana w 84. pułku Strzelców Poleskich. Po kapitulacji trafił do Lasek, gdzie na krótko został kapelanem tamtejszego zakładu dla ociemniałych. Następnie trafił do Warszawy, gdzie przebywał aż do upadku powstania warszawskiego. W tym okresie pełnił funkcje duszpasterskie w organizacjach konspiracyjnych: był kapelanem przy Komendzie Głównej AK, Szarych Szeregów, oraz Batalionów Chłopskich. W czasie okupacji współpracował z Frontem Odrodzenia Polski oraz Radą Pomocy Żydom "Żegota", której dostarczał katolickie metryki chrztu, konieczne do zmiany tożsamości ukrywających się ludzi.

10 listopada 1939 r. w Kościele Garnizonowym przy ul. Długiej w Warszawie przyjmował uroczystą przysięgę organizatorów Tajnej Armii Polskiej - jednym z nich był Witold Pilecki.

W trakcie powstania warszawskiego został kapelanem pułku "Baszta" walczącego na Mokotowie. Po upadku powstania trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie został wywieziony na roboty do Niemiec.

Po zakończeniu wojny trafił na Ziemie Odzyskane, do Słupska. W latach 1945-1949 wypełniał różne funkcje kościelne w tamtejszych parafiach, aktywnie włączając się również w działalność charytatywną (organizacja Domu Matki i Dziecka, kuchni dla ubogich) oraz społeczną (utworzenie biblioteki, Uniwersytetu Ludowego, oraz pierwszego i jedynego przez długi czas pomnika Powstańców Warszawskich).

Następnie powrócił do Warszawy, i podjął pracę proboszcza w parafiach na Woli i Jelonkach. Od 1950 do 1959 r. pełnił funkcję rektora kościoła ss. Wizytek. Od roku 1960 z powodów zdrowotnych zajął się głównie pracą pisarską i duszpasterską. Odtąd znajdował się pod opieką ss. Urszulanek w domu przy ul. Wiślanej 2 w Warszawie. Choroba nie przeszkadzała mu w udzielaniu się w życiu społecznym: był jednym z założycieli KOR w 1976 r. (był przewodniczącym Rady Funduszu Samoobrony Społecznej "KOR") - jego podpis widnieje pod słynnym "Apelem do społeczeństwa i władz PRL" z 22 września 1976 r. - a następnie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w 1977 r., z której to organizacji wystąpił natychmiast po jej zawiązaniu, czyli tuż po konferencji, na której został wymieniony z nazwiska przez Leszka Moczulskiego, na co nie było zgody. Brak akceptacji wynikał także z protestu wobec nadużywania nazwiska Józefa Rybickiego do uwiarygodnienia ROPCiO, wbrew wiedzy i woli tego działacza KOR. Do końca swojego życia był sympatykiem NSZZ „Solidarność”, wspierał duchowo jej członków.

Spoczywa na cmentarzu w podwarszawskich Laskach.

Publikacje

• Katechizm życia chrześcijańskiego (1949)
• Zasady życia chrześcijańskiego (1960)
• Światłość świata - Życie Jezusa Chrystusa i Jego uczniów opowiadane słowami Ewangelii i Dziejów Apostolskich (1961)
• Przyjdź, Panie! Ewangelia i życie (1966)
• Życie religijne (1967)
• Liturgia życia (1975)
• Wierzę. Katechizm (1979)
• Życie Ewangelią (1991) (spisana przez Jacka Moskwę)

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 21 września 2006, "za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju", został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, który przekazany został 23 września tego roku, w czasie uroczystości z okazji 30 rocznicy powstania Komitetu Obrony Robotników
• Krzyż Walecznych
• Warszawski Krzyż Powstańczy

Uzyskane tytuły kościelne

• prałat domowy Jego Świątobliwości papieża Jana XXIII
• kanonik teolog Kapituły Katedralnej Pińskiej