Jarosław Dąbrowski

Jarosław Dąbrowski przydomek Żądło, ps. Łokietek (ur. 13 listopada 1836 w Żytomierzu, zm. 23 maja 1871 w Paryżu) – polski działacz niepodległościowy, sztabskapitan Armii Imperium Rosyjskiego, generał i naczelny dowódca wojsk Komuny Paryskiej (1871).

Urodził się 13 listopada 1836 roku w Żytomierzu w szlacheckiej rodzinie herbu Radwan. W 1845 roku został wysłany do Korpusu Kadetów w Brześciu nad Bugiem. W 1853 roku przeniósł się do Korpusu Kadetów w Petersburgu, który ukończył w 1855 uzyskując stopień chorążego. Następnie przez cztery lata służył w wojsku rosyjskim walcząc z powstańcami czerkieskimi na Kaukazie. Za kampanię kaukaską został odznaczony, co otworzyło mu drogę do kariery wojskowej.

W latach 1859–1861 studiował w Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu, po ukończeniu której otrzymał stopień sztabskapitana i przydział do 6 Dywizji Piechoty stacjonującej w Warszawie na stanowisko kwatermistrza. Do Warszawy przybył w lutym 1862. Przywiózł z sobą opracowany w czasie pobytu w akademii regulamin dla dowódców przyszłych oddziałów partyzanckich.

W maju 1862 został powołany do Komitetu Miejskiego jako naczelnik Warszawy[1]. Stał się głównym rozgrywającym w Stronnictwie Czerwonych. Przyjął pseudonim "Łokietek". Podlegało mu ok. czterech tysięcy spiskowców. Był inicjatorem i faktycznym organizatorem Komitetu Centralnego Narodowego, protoplastą rządu podziemnego. W swej pracy konspiracyjnej kierował się działaniami Giuseppe Garibaldiego (siłami tysiąca ludzi obalił Królestwo Obojga Sycylii). Nie chciał rozszerzania sprzysiężenia, ale wprost dążył do powstania. Uważał, że: "w rewolucji najważniejszą sprawą jest śmiałość i szybkość działania, wskutek czego małe na początku siły wzrastają jak lawina". Plan powstania który przedstawił w czerwcu godny był Garibaldiego. Kluczem powodzenia powstania miało być opanowanie Warszawy. Do tego wg niego potrzeba było ok. siedmiu tysięcy dobrze dowodzonych powstańców. Głównym celem uderzenia miała być siedziba namiestnika carskiego, czyli Zamek Królewski oraz Cytadela Warszawska, gdzie znajdowało się ok. 30 tys. karabinów. Plan przewidywał walki uliczne i budowę barykad. Powodzenie powstania zależało od postawy Rosjan. Uważał, że wciągnięci do spisku oficerowie pozwolą opanować 16 tysięczny garnizon warszawski. Sam planował przy pomocy dwóch tysięcy powstańców uzbrojonych w sztylety i rewolwery opanować twierdzę Modlin, gdzie znajdowało się 70 tysięcy karabinów, armaty, proch i ekwipunek wojskowy. Modlin miał być zdobyty tym samym sposobem co Cytadela Warszawska (sprzymierzeńcy w mundurach mieli otworzyć w nocy wierzeje twierdzy, po wcześniejszym aresztowaniu oficerów lojalnych wobec cara). Po zwycięstwie rewolucji w Warszawie jej płomień miał być przeniesiony w głąb Imperium Rosyjskiego. Zdeterminowani spiskowcy mieli pociągnąć niezdecydowanych. "Ci którzy są dobrymi Polakami, pójdą do obozu, a resztę siłą się weźmie", mówił Dąbrowski. Plan przewidywał wystąpienie rewolucyjne na 14 lipca 1862 roku (w rocznice zdobycia Bastylii), w ścisłym porozumieniu z konspiracyjnymi organizacjami oficerów rosyjskich w Królestwie Polskim. Plan po korektach (rozpoczęcie 20 sierpnia) został przyjęty w tajnym głosowaniu. Czerwoni uważali pośpiech za konieczny ze względu na wieści o nowym, liberalnym kursie cara (Aleksander Wielopolski w imieniu lojalistów negocjował w Petersburgu zakres autonomii jaki Rosja skłonna była przyznać zachodnim kresom). Sukces Wielopolskiego spychałby radykałów na niebyt polityczny. W szybkim rozpoczęciu powstania Dąbrowskim kierowała wieść o wykryciu spisku przez władze carskie w wojsku (zostali aresztowani znajomi Dąbrowskiego: Łotysz Jan Arnhold, Polak Franciszek Rostkowski i Ukrainiec Piotr Śliwicki - skazani w następstwie na śmierć i rozstrzelani w fosie Twierdzy Modlińskiej 28 czerwca). Plan Dąbrowskiego nie zyskał uznania wśród białych i nie doszedł do skutku. Wkrótce potem Rosjanie rozbili spiski wśród żołnierzy rosyjskich. Dąbrowski został aresztowany 14 sierpnia 1862 po zadenuncjowaniu przez Polaka Alfa Wrześniowskiego, członka świty wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza. Dwa lata więziony był w X. Pawilonie Cytadeli Warszawskiej .

10 listopada 1864 roku został skazany na 15 lat katorgi. W drodze na Sybir zbiegł z więzienia przejściowego w Moskwie i od 1865 przebywał na emigracji we Francji. Wstąpiwszy do armii francuskiej, w 1871 był dowódcą 11 Legionu Gwardii Narodowej oraz oddziałów broniących w Neuilly przeprawy przez Sekwanę. Stał na czele armii Frontu Zachodniego nad Sekwaną, następnie 5 maja został mianowany naczelnym wodzem całości wojsk Komuny Paryskiej. Ranny 23 maja 1871 na barykadzie przy ul. Myrha w dzielnicy Montmartre w czasie obrony 19 i 20 dzielnicy Paryża, zmarł tego samego dnia w szpitalu Lariboissiere w obecności doktora Henryka Gierszyńskiego. Został pochowany na cmentarzu Pere Lachaise. Jarosław Dąbrowski i Walery Antoni Wróblewski byli jedynymi oficerami Komuny o wyższych kwalifikacjach wojskowych.

W 140 rocznicę tragicznej śmierci generała Jarosława Dąbrowskiego stowarzyszenie polsko-francuskie zorganizowało uroczystość upamiętniającą na ul. Myrha w Paryżu.