Jerzy Zborowski

Jerzy Eugeniusz Zborowski ps. "Jeremi", "Jurek", "Jurek Kowalski", "Kajman Okularnik", "Jurek Żoliborski" (ur. 26 lipca 1922 w Warszawie, zm. po 22 września 1944 w Warszawie) – harcmistrz, porucznik, dowódca batalionu Parasol podczas powstania warszawskiego. Oficer rezerwy piechoty Wojska Polskiego: podporucznik (11 listopada 1943), porucznik (22 sierpnia 1944).

Syn Eugeniusza, urzędnika i Heleny Kutnik. Od 1934 uczył się w Gimnazjum Państwowym im. Adama Mickiewicza, a od 1936 w Gimnazjum Państwowym im. ks. Józefa Poniatowskiego.

Działalność konspiracyjna

W czasie okupacji mieszkał przy ul. Gdańskiej 2. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości na tajnych kompletach w Gimnazjum im. ks. Józefa Poniatowskiego w 1940, od następnego roku studiował w Państwowej Szkole Budowy Maszyn (działającej jawnie w miejsce Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda). W konspiracji od 1940, wciągnięty przez Stanisława Huskowskiego do "PETu" (organizacji młodzieżowej o charakterze samokształceniowo-wychowawczym kierowanej przez Stanisława Leopolda), wkrótce został przywódcą jej koła żoliborskiego. Uczestniczył w akcjach Organizacji Małego Sabotażu "Wawer".

Akcja megafonowa

3 maja 1942 wziął udział w akcji megafonowej, której – obok "Lota" – był jednym z inicjatorów. Z jego koła żoliborskiego w akcji wziął udział m.in. "Tadeusz". Chłopcy wykorzystali zainstalowane przez Niemców megafony, przez które codziennie nadawano propagandowe komunikaty wojenne i zarządzenia władz okupacyjnych. Przez odpowiednie przełączenia i zorganizowanie "studia" w mieszkaniu Jerzego Merle przy ul. Krasińskiego 6 nadano na pl. Wilsona krótkie przemówienie do Polaków, polskie marsze wojskowe i Rotę, co wzbudziło radość gromadzących się ludzi, poruszenie wśród Niemców oraz oddźwięk w całej Warszawie.

Szare Szeregi

Kiedy późną jesienią 1942 wychowankowie "Petu" przeszli do nowo utworzonych Grup Szturmowych "Szarych Szeregów" (sama organizacja została rozwiązana w maju 1943) Zborowski został drużynowym drużyny "CR-500", utworzonej przez dawne koło żoliborskie "Petu", w hufcu "Centrum", dowodzonym przez Tadeusza "Zośkę" Zawadzkiego. Używał tu pseudonimów "Jurek" i "Jurek Kowalski".

• 2 lutego 1943 obok "Zośki" i "Rudego" uczestniczył w ewakuacji mieszkania Jana Błońskiego przy ul. Brackiej 23.|
• 26 marca 1943 w głośnej akcji pod Arsenałem był kierowcą samochodu, którym ewakuowano odbitego z rąk Gestapo "Rudego" i rannego w akcji "Buzdygana".
• 20 maja 1943 brał udział w akcji odbicia więźniów pod Celestynowem.
• 26 czerwca 1943 dowodził akcją na pociąg pospieszny pod Gołębiem na linii Dęblin-Lublin i za to rozkazem komendanta Kedywu KG AK płk. "Nila", z 2 sierpnia 1943 został mianowany starszym strzelcem.

Po ukończeniu kursu podharcmistrzowskiego otrzymał 15 sierpnia stopień podharcmistrza (pseud. instruktorski "Kajman Okularnik").

Agat i Pegaz

W sierpniu 1943 odkomenderowany wraz ze "starszą" drużyną "CR-500" do tworzonego "Agatu" – "Pegaza" – "Parasola" (trzeciej wydzielonej kompanii OS "Jerzy" – późniejszego baonu "Zośka"). Miał to być oddział specjalny do walki z Gestapo (stąd kryptonim: "Agat" – Anty Gestapo). W ramach rozpoznania przyszłych terenów starć latem 1943 "Jeremi" sporządził wykaz dyslokacji oddziałów Schutzpolizei i Gestapo w Warszawie. Formalnie został mianowany rozkazem por. Ryszarda Białousa ps. "Jerzy" z 1 września dowódcą kompanii, ale faktycznie był od września 1943 zastępcą dowódcy "Agatu" – kpt. "Pługa" Adam Borys. W związku z pełnieniem tej funkcji (z końcem września 1943?) mianowany podporucznikiem czasu wojny ze starszeństwem z 11 listopada 1943. Jednocześnie do listopada 1943 dowódca I plutonu kompanii "Agat". W "Agacie", "Pegazie" i "Parasolu" używał pseudonimu "Jeremi".

• 7 września 1943 dowodził likwidacją SS-oberscharführera Franza Bürkla, znanego z okrucieństwa funkcjonariusza Pawiaka.

Od października 1943 do maja 1944 wykładowca minerki i taktyki dywersji oraz starszy grupy instruktorów na kursie "Aniela" w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty "Agricola". W kwietniu/maju 1944 był tam członkiem komisji egzaminacyjnej. Jednocześnie w pierwszej połowie tego roku kierował kursem dokształcającym dla instruktorów spadochronowych.

• 1 lutego 1944 po akcji na SS-brigadeführera Franza Kutscherę dowodził ewakuacją dwóch rannych ("Lota" i "Cichego") ze Szpitala Przemienienia Pańskiego
• 4 kwietnia 1944 dowodził akcją na pośpieszny pociąg urlopowy pod Płochocinem na linii Warszawa – Poznań.
• 11 lipca 1944 był obserwatorem akcji na SS-obergruppenführera Wilhelma Koppe. W czasie odwrotu, po zranieniu "Rafała" (Stanisław Leopold) w starciu z Niemcami pod Udorzem, objął dowodzenie nad zespołem.

15 sierpnia 1944 mianowany harcmistrzem.

Powstanie warszawskie - "Parasol"

W czasie powstania warszawskiego nadal zastępca dowódcy "Parasola", po ciężkim zranieniu kpt. "Pługa" 6 sierpnia 1944 objął dowodzenie batalionem. Pod jego komendą "Parasol" przeszedł cały szlak bojowy zgrupowania "Radosław": Wola, Stare Miasto, Czerniaków. 22 sierpnia 1944 na wniosek dowódcy Grupy "Północ" płk. "Wachnowskiego" mianowany porucznikiem rezerwy (rozkaz L.516/BP).

W czasie walk powstańczych trzykrotnie ranny: lekko 12 sierpnia 1944 (Stare Miasto), ciężko – 31 sierpnia 1944 ul. Bielańska – próba przebicia do Śródmieścia, ponownie ciężko ranny 14 września 1944 na ul. Ludnej i niedługo potem 23 września 1944 ujęty przez Niemców wraz z innymi rannymi żołnierzami zgrupowania "Radosław" i "Kryska". Wyniesiony na noszach z Czerniakowa w rejon komendy Sipo w al. Szucha 25, tam widziany po raz ostatni (według innych relacji widziany także w okolicy pl. Narutowicza).

Oficjalnie uznany za zaginionego – jego ciała nigdy nie znaleziono (zamordowany w nieznanych okolicznościach). Jego żona Janina z domu Trojanowska (1923-1944), ps. "Nina" (małżeństwo zawarli 17 sierpnia 1944 na Starówce), córka gen. Mieczysława Trojanowskiego, członkini "PETu" i żołnierz "Parasola" w stopniu kaprala, ciężko ranna na Starym Mieście, została ujęta razem z mężem i również zaginęła – prawdopodobnie zastrzelona i spalona w rejonie komendy Sipo i SD w al. Szucha.

Odznaczenia

• Krzyżem Walecznych dwukrotnie
• Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami
• Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy