Kazimierz Zielenkiewicz

Kazimierz Józef Zielenkiewicz „Caziel” (ur. 16 czerwca 1906 w Sosnowcu k. Sędziszowa, zm. 25 sierpnia 1988 w Isle Brewers) – polski malarz, przedstawiciel École de Paris, tworzący od 1937 we Francji i Wielkiej Brytanii.

Młodość

We wczesnym dzieciństwie wyjechał z rodzicami do Rosji i mieszkał w Moskwie. Po wybuchu rewolucji październikowej nie udało im się powrócić na ziemie polskie, więc przeprowadzili się do Krasnojarska. Kazimierz zarabiał na życie, pozując jako model na lekcjach rysunku w szkole artystycznej. Uczniowie uważali go za protegowanego dyrektora i zachęcali go do nauki rysunku i sztuki.

W 1920 rodzinie Zielenkiewiczów udało się wyjechać do Polski, a Kazimierz postanowił wówczas, że będzie artystą. Do szkoły średniej uczęszczał w Warszawie, tu spotkał artystów tworzących pod silnym wpływem Szkoły Paryskiej. Biorąc z nich przykład, namalował swoje pierwsze obrazy. W 1927 r. rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w pracowniach Tadeusza Pruszkowskiego i Władysława Skoczylasa. Od 1932 był członkiem Loży Wolnomalarskiej – grupy artystycznej założonej przez prof. Pruszkowskiego i składającej się z jego studentów, którzy wystawiali swoje prace m.in. w Instytucie Propagandy Sztuki i Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego. Dwa lata później wstąpił do Bloku Zawodowych Artystów Plastyków.

Pobyt we Francji (1937–1968)

W 1936 ukończył studia, a w następnym roku otrzymał stypendium, które umożliwiło mu wyjazd do Paryża. Uległ tam fascynacji twórczością Pabla Picassa, z którym zaprzyjaźnił się w 1948 r. do tego stopnia, że dzielili pracownię. W 1938 r. przyjechał do Polski, aby zrealizować zamówienie na freski w Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznym na szczycie Pop Iwan. Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do polskiej formacji przy armii francuskiej, ale po kapitulacji Francji powrócił do Paryża.

W 1940 poślubił poznaną podczas studiów Lutkę Pink, z którą od 1938 był zaręczony. Z powodu jej żydowskiego pochodzenia groziło jej aresztowanie i śmierć, dlatego para zdecydowała się przyjąć zaproszenie Jana Wacława Zawadowskiego i wyjechać do Orcel koło Aix-en-Provence. Zawadowski stworzył w swojej posiadłości nieformalny ośrodek kultury polskiej, gdzie wielu artystów otrzymało zarówno schronienie, jak i miejsce, w którym mogli swobodnie tworzyć. Okres ten był dla Kazimierza Zielenkiewicza czasem wyjątkowej płodności artystycznej. Powstałe wówczas obrazy to najczęściej pejzaże noszące silne cechy postimpresjonizmu i wyróżniające się intensywną kolorystyką. Kazimierz Zielenkiewicz poznał w tym okresie malarstwo Paul Cézanne'a, które miało niebagatelny wpływ na jego dalszą drogę artystyczną. Aby oddać hołd wielkiemu artyście, stworzył serię aktów kobiecych przy użyciu prostych kolorów, z zastosowaniem nietypowej głębi i perspektywy oraz z charakterystycznymi, wyraźnymi konturami. Jemu równie poświęcił cykl miniatur z Mont Sainte Victorie.

Po powrocie do Paryża w 1946 r. Zielenkiewicz wziął udział w Międzynarodowej Wystawie Malarstwa Nowoczesnego, które się odbyło w Musée d’Art Moderne. W tym samym roku stworzył dekoracje do pawilonu polskiego na wystawie UNESCO. W 1947 r. w Gallerie Allard miała miejsce pierwsza wystawa indywidualna twórczości Kazimierza Zielenkiewicza, który od tego wydarzenia zaczął sygnować swoje prace pseudonimem „Caziel”. Pomiędzy 1947 a 1949 stworzył serię postkubistycznych aktów charakteryzujących się chromatyczną gamą barw, w której dominowały szarości, brązy i błękity. W tym okresie powstała też grupa małych obrazów, których kanwą był francuski surrealizm oraz twórczość grupy Cobra. W obrazach, które powstały po 1948 r. zauważalny jest subtelny wpływ abstrakcji znanej z obrazów Joana Miró i Jeana Arpa.

Pomiędzy 1948 a 1956 Zielenkiewicz uczestniczył w Salonach Majowych. Dla tego okresu charakterystyczne są obrazy wielkiego formatu, w których kluczową rolę odgrywał stosunek pomiędzy przestrzenią, wewnętrznymi rytmami kompozycyjnymi oraz relacja wyobrażonych figur pomiędzy sobą a tłem. Na początku lat 50. XX wieku jego twórczość zaczęła obejmować barwne wzory geometryczne. W 1951 Musée National d’Art Moderne zakupiło jedną z jego monumentalnych prac. W 1952 r. rozstał się z Lutką Pink. Poznał wówczas pochodzącą ze Szkocji malarkę Catherine Sinclair, córkę Archibalda Sinclaira i postanowili zamieszkać w Ponthévrard w regionie Île-de-France. Po roku otrzymał zamówienie z Watykanu na cztery wielkoformatowe obrazy do kolekcji Muzeum Modernistycznej Sztuki Sakralnej. Równocześnie pracował nad projektem fresków dla francuskiego architekta Jeana Ginsberga.

W 1956 r. miała miejsce sprawa sądowa, która zakończyła jego małżeństwo z Lutką Pink. Wówczas oświadczył się Catherine Sinclair i pierwszy raz odwiedził jej rodzinę w Wielkiej Brytanii. Rok później poślubił Catherine, a w 1958 urodziła się im córka Clementine. W 1963 r. otrzymał zamówienie na polichromie dla Tollemache House, a także na dekorację wnętrza sali bankietowej w Pentland Hotel w Thurso w Szkocji. Pierwsza wystawa indywidualna Caziela w Wielkiej Brytanii miała miejsce w 1966 w Grabowski Gallery, kolejne odbyły się w latach 1968 i 1975.

Wielka Brytania (1968–1988)

Prawdopodobnie to Mateusz Grabowski zachęcił Caziela do zamieszkania w Wielkiej Brytanii. W latach 1968 i 1970 jego prace uczestniczyły w wystawach zbiorowych w londyńskim Royal Academy of Arts. W międzyczasie, w 1968 r., razem z rodziną przeprowadził się do Wielkiej Brytanii, gdzie zamieszkali w przebudowanym starym młynie w Isle Brewers koło Taunton[4] w hrabstwie Somerset. Pomiędzy rokiem 1967 a 1970 tworzył pod wpływem twórczości Kazimierza Malewicza, a w jego pracach zauważalne są relacje geometrycznych form o żywych barwach z neutralnym, białym tłem. W 1978 r. w warszawskim Muzeum Narodowym miała miejsce wystawa zbiorowa malarstwa artystów z kręgu Tadeusza Pruszkowskiego, w której uczestniczyły również prace Caziela; siedem z nich ofiarował do zbiorów muzeum. W 1983 r. jego grafiki prezentowano podczas Letnich Targów Maids Gallery House w North Perth.

Kazimierz Zielenkiewicz zmarł w 1988 r. Jednym z zapisów w jego testamencie było przekazanie dziesięciu obrazów dla Muzeum Narodowego w Warszawie. Od 1938 r. nigdy nie odwiedził ojczyzny.