Max Born

Max Born (ur. 11 grudnia 1882 we Wrocławiu, zm. 5 stycznia 1970 w Getyndze) – pochodzący z zasymilowanej wielkomieszczańskiej rodziny niemiecko-żydowskiej matematyk i fizyk, laureat nagrody Nobla (1954).

Biografia

Jedyny syn dr. Gustawa Jakuba Borna (1851-1900), urodzonego w Kępnie (wtedy miasto pruskie, w prowincji Poznańskiej) Żyda i Margarete Kauffmann (1856-1886). Urodził się i wychował we Wrocławiu, gdzie jego ojciec – twórca teorii ewolucji fizjologii był najpierw privatdozentem, a następnie profesorem anatomii porównawczej i embriologii na Uniwersytecie Wrocławskim. Po ukończeniu Gimnazjum im. Króla Wilhelma studiował kolejno na uniwersytetach we Wrocławiu, Heidelbergu i Zurychu. W tym czasie zetknął się z takimi naukowcami jak Felix Klein, David Hilbert, Hermann Minkowski, Carl Runge, Karl Schwarzschild, czy Woldemar Voigt.

W 1909 został wykładowcą uniwersytetu w Getyndze, skąd w 1912 przeniósł się do University of Chicago. W 1919, po służbie wojskowej w armii niemieckiej, został profesorem uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem, później, w roku 1921, w Getyndze. Sformułował w tym czasie standardową obecnie interpretację kwadratu funkcji falowej (ψ*ψ) w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki, za co w 1954 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Z powodu antysemickiej polityki rządu wyjechał w 1933 roku do Cambridge, skąd w 1936 przeniósł się do Uniwersytetu w Edynburgu. Wykładał tam do 1953 roku.

Po II wojnie światowej (w 1953 r., po otrzymaniu przez Borna tytułu honorowego obywatela Getyngi) Max i Hedwig Bornowie powrócili do Niemiec, ale ich dzieci pozostały w Wielkiej Brytanii. Born zamieszkał w Bad Pyrmont.

W 1955 r. podpisał Manifest Russella-Einsteina, a w 1957 r. z innymi naukowcami z Göttinger 18 Manifest z Göttingen przeciw wyposażeniu Bundeswehry w taktyczną broń atomową. Pochowany w Getyndze na tym samym cmentarzu, co Max Planck i David Hilbert. Na jego nagrobku wyryto fundamentalne równanie mechaniki kwantowej: pq – qp = h/2πi.

Wśród jego publikacji wymienić należy Dynamics of Crystal Lattices, Optics, Natural Philosophy of Cause and Chance i Zur Quantummechanik. Prócz Nagrody Nobla zdobył Medal Stokesa, a w 1950 roku Medal Hughesa. Born był również współautorem przybliżenia stosowanego w fizyce kwantowej, będącego szczególnym przypadkiem przybliżenia adiabatycznego, a nazwanego imieniem jego i Oppenheimera.

Dom, w którym się wychował, znajduje się we Wrocławiu przy placu Wolności 4. Na domu zamontowano w 2002 roku tablicę pamiątkową. We Wrocławiu uhonorowano go także nazywając jego nazwiskiem plac w centrum. Dziadek australijskiej piosenkarki i aktorki Olivii Newton-John.