Menahem Mendel Beilis

Menahem Mendel Beilis (hebr. מנחם מנדל בייליס, ros. Менахем Мендель Бейлис, ur. 1874 - zm. 1934) –ukraiński Żyd oskarżony o mord rytualny. Był oskarżonym w procesie, który odbył się w 1913 roku i przeszedł do historii jako proces Beilisa lub sprawa Beilisa. Stał się on początkiem dla międzynarodowej krytyki antysemickiej polityki prowadzonej przez Imperium Rosyjskie.

Tło

Menahem Mendel Beilis urodził się w religijnej żydowskiej rodzinie, pomimo tego jednak bardzo mało studiował Torę i pracował regularnie w czasie szabatu i innych świąt (poza Rosz Haszana i Jom Kippur). W1911 Beilis był po odbyciu służby wojskowej, miał piątkę dzieci, zatrudniony był jak superintendent w fabryce kostki brukowej w Kijowie.

12 marca 1911 roku, trzynastoletni ukraiński chłopiec, Andrij Juszczynśki (Андрій Ющинський), zaginął w drodze do szkoły. Osiem dni później jego okaleczone ciało zostało znalezione w jaskini znajdującej się niedaleko miejscowej fabryki kostki brukowej.

Przed procesem (1911-1913)

Beilisa aresztowano 21 lipca 1911, zaraz po tym jak zajmujący się zapalaniem latarń świadek zeznał, iż chłopiec został porwany przez Żyda. Raport wysłanycarowi przez sąd opisywał Beilisa jako zabójcę Juszczinskiego. Beilis spędził w więzieniu dwa lata w oczekiwaniu na proces. W tym czasie rozpoczęła się w rosyjskiej prasie szeroko zakrojona kampania antysemicka, w czasie której społeczność żydowską oskarżano o mordowanie dzieci i używanie ich krwi w celach rytualnych.

Pośród tych, którzy pisali lub przemawiali przeciwko fałszywym oskarżeniom byli: Maksym Gorki, Władimir Korolenko, Aleksandr Błok, Aleksander Kuprin,Władimir Wernadski, Mychajło Hruszewski, Paweł Milukow i wielu innych.

Proces

Proces miał miejsce w Kijowie i trwał od 25 września do 28 października 1913 roku. Główny oskarżyciel, A.I. Vipper w swoich mowach zawierał wielokrotne twierdzenia o antysemickim charakterze.

Zespół oskarżycieli składał się z najlepszych rządowych prawników. Jednym z biegłych powołanych w procesie, był wybitny znawca Talmudu ksiądz katolickiJustinas Pranaitis, sprowadzony aż z Taszkentu. Pranaitis stwierdził, iż zamordowanie chłopca było religijnym rytuałem, co pokrywało się z ówczesną wiarą wielu Rosjan w to, iż Żydzi w swojej liturgii wykorzystują krew chrześcijan. Innym ekspertem był profesor Iwan Sikorski z uniwersytetu w Kijowie, psycholog medyczny, który również rozpoznał sprawę jako morderstwo rytualne.

Beilisa reprezentowali natomiast najlepsi adwokaci Moskwy, Petersburga i Kijowa: Wasilij Maklakow, Oskar Grusenberg, N. Karabczewski, A. Zarundy i D. Grigorowicz - Barski. Dwóch prominentnych rosyjskich profesorów, Troitski i Kokowcow wypowiadało się w obronie żydowskich wartości religijnych, próbując wykazać fałszywość zarzutów. Profesor Kijowskiego Seminarium Teologicznego, prawosławny filozof Aleksander Głagolew stwierdził natomiast, iż "prawamojżeszowe zabraniają rozlewu ludzkiej krwi i używania jakiejkolwiek krwi w ogóle w celach żywnościowych."

Jedyny świadek, na podstawie zeznań którego dokonano aresztowania Beilisa, zeznał iż został do nich nakłoniony przez tajną policję. Po kilku godzinach narad, ława przysięgłych (wszyscy jej członkowie byli chrześcijanami, a pośród nich nie było żadnego przedstawiciela inteligencji) uniewinniła Beilisa.

Późniejsze śledztwo wykazało, iż feralnego poranka Andrij Juszczynśki postanowił pójść na wagary i odwiedzić przyjaciela, Żenię Czeberiaka.

Po procesie

Proces Beilisa zdobył międzynarodowy rozgłos, w jego wyniku antysemicka polityka Imperium Rosyjskiego stała się przedmiotem zmasowanej krytyki. Sprawę Beilisa porównywano do wydarzeń w USA, gdzie Żyd Leo Frank, księgowy w fabryce ołówków w Atlancie, został skazany na śmierć za zgwałcenie i zamordowanie dwunastoletniej Mary Phanagan, ułaskawiony, a następnie zlinczowany.

Po wyjściu na wolność, Beilis wraz z rodziną wyjechał z Rosji do Palestyny, wówczas prowincji Imperium osmańskiego. W 1920 roku osiedlił się w USA, gdzie zmarł w 1934 roku.

Echa i wpływy

W oparciu o opisane powyżej wydarzenia i książkę Bernarda Melamuda, w 1968 roku nakręcono film pt. The Fixer (w Polsce znany pod tytułem Fachman lubŻyd Jakow), z rolami Alana Batesa i Dirka Bogarde.

W marcu 2006 w wydawanym przez oskarżaną o antysemityzm ukraińską Międzyregionalną Akademię Zarządzania Osobowego magazynie Personnel Plus(Nr 9/160) pojawił się artykuł pt. "Morderstwo wyjaśnione, morderca nieznany?" autorstwa Jarosława Orosa. Powtórzono w nim fałszywe oskarżenia pod adresem Beilisa z czasów carskich. Tydzień wcześniej członkowie władz Akademii odwiedzili grób Andrija Juszczynśkiego .

Literatura

• Beilin Menahem Mendel, Scapegoat on Trial: The Story of Mendel Beilis, ISBN 1-56062-166-4 (autobiografia),
• Leikin Ezekiel, The Beilis Transcripts. The Anti-Semitic Trial that Shook the World, ISBN 0-87668-179-8
• The Beilis Case. Modern Research and Documents, ISBN 5-7349-0016-8