Michał Kleofas Ogiński

Michał Kleofas Ogiński, z Retowa, książę, – polski kompozytor, podskarbi wielki litewski (1793–1796), miecznik wielki litewski od 1789 roku, senator rosyjski, członek konfederacji targowickiej, członek konfederacji grodzieńskiej 1793 roku, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej (na Litwie w 1794), konspirator niepodległościowy (po 1795), działacz emigracyjny, mason, kawaler maltański.

Urodził się w Guzowie niedaleko Sochaczewa. W 1788 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława. W 1789 został kawalerem Orderu Orła Białego. Nadzwyczajny poseł koronny w Holandii (1790–1791).

Na sejmie grodzieńskim w 1793 roku został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem.  Sejm grodzieński (1793) nominował go do Rady Nieustającej.

Brał udział w powstaniu 1794 na Litwie. Później był agentem polskim w Konstantynopolu i w Paryżu. W 1802 r. po rozwodzie z Izabelą Lasocką, ożenił się z włoską śpiewaczką Marią de Neri. W 1810 r. wycofał się z działalności emigracyjnej i został senatorem rosyjskim. Odziedziczył po swoim stryju Franciszku Ksawerym Ogińskim (1742–1814) piękną posiadłość Zalesie – położone w połowie drogi między Wilnem a Mińskiem.

W 1822 r. przeniósł się na stałe do Włoch i w 1823 zamieszkał we Florencji. Pochowany w Panteonie wielkich osobowości w kościele Santa Croce obok Galileusza, Michała Anioła, Rossiniego, Machiavellego, Księżnych Czartoryskich.

Komponował polonezy fortepianowe, romanse, pieśni, kadryle, menueta, walce oraz jedną operę pod tytułem „Zélis et Valcour ou Bonaparte au Caire” ("Zelis i Valcour czyli Napoleon w Egipcie") w jednym akcie. Jednakże opera ta nigdy nie doczekała się wystawienia. Jest autorem Listów o muzyce oraz pamiętników „O Polsce i Polakach: od roku 1788 aż do końca roku 1815” wydanych po francusku jako „Mémoires de Michel Oginski sur la Pologne et les Polonais, deputs 1788 jusqu’a la fin de 1815.” w Paryżu w 1827 roku. Najbardziej rozpoznawany z poloneza a-moll Pożegnanie Ojczyzny, który został napisany przez jego stryja, Michała Kazimierza Ogińskiego.

Dotychczas uważano, że melodia hymnu narodowego Polski do słów Wybickiego była wzięta z pieśni ludowej z Podlasia, a autorstwo melodii Ogińskiego wynika z nieporozumienia, bowiem Ogiński w 1797 r. posłał generałowi Dąbrowskiemu podobnie nazwany utwór Marsz dla Legionów. Jednakże ostatnio prowadzone badania historyczne przez jednego z potomków księcia Ogińskiego (Andrzeja Załuskiego) próbują wykazać, że to Ogiński był autorem melodii hymnu.

Od 2008 roku w Iwoniczu-Zdroju odbywa się Festiwal im. Księcia Michała Kleofasa Ogińskiego, podczas którego wykonywane są zarówno utwory Ogińskiego, jak i współczesnych mu kompozytorów polskich. Inicjatorem i dyrektorem artystycznym Festiwalu jest prof. Andrzej Pikul z Akademii Muzycznej w Krakowie.

Dzieła

• Pamiętniki Michała Kleofasa Ogińskiego O Polsce i Polakach : od roku 1788 aż do końca roku 1815. T. 1. Poznań: 1870.
• Pamiętniki Michała Kleofasa Ogińskiego O Polsce i Polakach : od roku 1788 aż do końca roku 1815. T. 2. Poznań: 1870.
• Michał Kleofas Ogiński: Listy o muzyce ; oprac. Tadeusz Strumiłło ; [ fr: Lettres sur la musique adressées à un de ses amis de Florence en 1825 przeł. z francuskiego Zespół Tłumaczy PWM ; red. Anna Papierzowa].. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1956, s. 135.
• fr: „Zélis et Valcour ou Bonaparte au Caire” (pl: "Zélis i Valcour czyli Napoleon w Egipcie", dosłownie "Zélis i Valcour czyli Bonaparte w Kairze") – opera jednoaktowa