Michalina Mościcka

Michalina Mościcka z domu Czyżewska (ur. 20 grudnia 1871 w Klicach, zm. 18 sierpnia 1932 w Warszawie) – polska działaczka niepodległościowa, społeczna, feministyczna, pierwsza dama.

Sytuacja rodzinna

Urodziła się w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Jej ojciec, Aleksander Fortunat Czyżewski, był urzędnikiem państwowym. Od 22 lutego 1892 r. mężem Michaliny Mościckiej był jej kuzyn (syn brata jej matki), Ignacy Mościcki. W swojej autobiografii Ignacy napisał: Bliskie pokrewieństwo i bardzo młody wiek kuzynki miały duże znaczenie w moim wyborze. Dzięki bowiem tym warunkom obiecywałem sobie mieć większy wpływ przy dalszym wychowaniu mojej przyszłej małżonki. Pragnąłem ją jak najbardziej dostroić do mojej późniejszej działalności społecznej.

Na początku lat 90. XIX w. Mościcka prowadziła z mężem działalność konspiracyjną – konstruowała i przemycała bomby używane w zamachach na rosyjskie władze. W związku z dekonspiracją od sierpnia 1892 roku zamieszkała z mężem w Londynie. Tam utrzymywała rodzinę udzielając korepetycji. Ignacy w tym czasie imał się kolejnych zajęć: m.in. był pomocnikiem fryzjera, producentem kefirów, stolarzem, zecerem.

Miała z Ignacym pięcioro dzieci: córkę (zmarła we wczesnym dzieciństwie), Michała (ur. 1894), Helenę (ur. 1897), Józefa (ur. 1898) i Franciszka (ur. 1899). Od 1926 – kiedy to jej mąż został prezydentem II RP – była pierwszą damą.

Działalność społeczna we Fryburgu i Lwowie

W 1897 roku zamieszkała we Fryburgu, gdzie jej mąż dostał stanowisko asystenta na uniwersytecie. Mościcka uczyniła ze swego domu miejsce spotkań polskiej społeczności. Na jesieni 1912 roku zamieszkała we Lwowie, gdzie zaangażowała się w walkę o równouprawnienie kobiet z mężczyznami. Była członkinią Związku Równouprawnienia Kobiet i Koła Pań Towarzystwa Szkoły Ludowej. Również we Lwowie prowadziła dom polski. Od 1915 roku była wiceprzewodniczącą Ligi Kobiet Polskich, a w latach 1920-1924 była przewodniczącą tej organizacji.

W 1918 roku Mościcka wznowiła działalność konspiracyjną w Polskiej Organizacji Wojskowej. Ukrywała innych działaczy i była skarbniczką organizacji. Razem z innymi członkiniami lwowskiej Ligi Kobiet wzięła udział w odbijaniu Lwowa z rąk ukraińskich. Była jedną z kilku kobiet stojących na czele głównej kwatery sanitarnej i głównej kwatery kurierskiej. Mościcka wprowadziła córkę Helenę do nowo utworzonej Ochotniczej Legii Kobiet, która prowadziła we Lwowie walkę zbrojną. W 1920 roku stworzyła koalicję organizacji kobiecych „Wszystko dla frontu!”. Była także członkinią Obywatelskiego Komitetu Pomocy Repatriantom.

W 1920 roku Mościcka została mianowana przewodniczącą Naczelnego Zarządu Ligii Kobiet Polskich. W 1922 roku, w związku z dyskryminacją kobiet w dostępie na listy wyborcze partii politycznych, Mościcka przy wsparciu lwowskiego oddziału Ligii wystawiła w okręgu lwowskim listy wyborcze do Sejmu i Senatu, na których figurowały wyłącznie kobiety. Obok Mościckiej, kandydowały m.in. Helena Ceysingerówna, Maria Jaworska, Jadwiga Tomicka. Pomimo dużego zainteresowania prasy, żadna kandydatka z kobiecej listy nie dostała się do parlamentu.

Po wyborach Mościcka zaangażowała się w tworzenie Przysposobienia Wojskowego Kobiet oraz poszerzyła działalność Ligi o kwestie związane z pomocą dzieciom. Według Felicjana Sławoja Składkowskiego to właśnie Mościcka przekonała męża, by przyjął stanowisko prezydenta zaproponowane mu przez Józefa Piłsudskiego po zamachu majowym w 1926 roku.

Działalność społeczna pierwszej damy

Jako pierwsza dama Mościcka kontynuowała różnorodną działalność społeczną. Angażowała się m.in. w walkę z handlem kobietami (była matronką Międzynarodowego Kongresu Zwalczania Handlu Kobietami), a w prezydenckiej rezydencji w Spale stworzyła ośrodek opieki nad dziećmi ubogimi i osieroconymi. Gdy w 1927 roku wielka powódź zalała Małopolskę, Mościcka utworzyła Centralny Komitet Społeczny Pomocy Ofiarom Powodzi. Inicjatywa okazała się wielkim sukcesem i rozszerzyła się na cały kraj: zebrano 5 milionów ówczesnych złotych (historyk Kamil Janicki szacuje, że w roku 2012 odpowiadałoby to 50 milionom złotych). Pieniądze nie tylko pokryły potrzeby ludności, ale wystarczyło ich również na wsparcie kliku innych inicjatyw dobroczynnych. Ufundowała sanatorium w Lisznej.

Od 1930 roku stan jej zdrowia zaczął się pogarszać. Nasiliła się choroba serca. Mościcka była poddawana bolesnemu leczeniu, przy tym cały czas pracowała. Ostatnie spotkanie służbowe odbyła dzień przed śmiercią. Zmarła 18 sierpnia 1932 i została pochowana na warszawskich Powązkach (kw. 205, rz. 4/5). Jesienią tego samego roku została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi na polu pracy społecznej.