Mikołaj Bołtuć

Mikołaj Bołtuć (ur. 20 grudnia 1893 w Sankt Petersburgu, zm. 22 września 1939 pod Łomiankami) – kapitan piechoty Armii Imperium Rosyjskiego, generał brygady Wojska Polskiego.

Dzieciństwo i młodość

Był synem Ignacego, generała carskiego, herbu Dołęga i Anny z Łabuńskich. W Petersburgu uczęszczał do gimnazjum. W 1911 ukończył rosyjski Korpus Kadetów w Omsku, a w 1913 Pawłowską Szkołę Piechoty w Petersburgu. Uczestniczył w wojnie fińskiej (1917), w której został kontuzjowany w wyniku działania gazów bojowych.

Podczas I wojny światowej służył w armii carskiej na różnych stanowiskach podoficerskich i oficerskich. Dowodził m.in. batalionem piechoty na froncie niemieckim. W grudniu 1917 przeszedł do III Korpusu Polskiego, a po jego rozwiązaniu w sierpniu 1918 do 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego, operującej na południu Rosji. W jej szeregach walczył do czerwca 1919.

Wojna polsko-bolszewicka

Po powrocie do Polski, wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Objął dowództwo kompanii, a następnie batalionu w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, z którym uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W lipcu 1920 objął dowództwo tego pułku. Wraz z nim m.in. bronił jako komendant obrony Zamościa przed sowiecką 1 Armią Konną Siemiona Budionnego.

Dowodził też zdobyciem Wyszkowa przez wojska polskie, opisanym przez Stefana Żeromskiego w opowiadaniu Na Plebanii w Wyszkowie.

Dwudziestolecie międzywojenne

W okresie od 1 listopada 1921 do października 1922 był słuchaczem Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Następnie piastował różne stanowiska sztabowe; był szefem wydziału w Biurze Ścisłej Rady Wojennej, szefem Oddziału IIIa Operacyjnego i szefem wydziału dowództwa "Wschód". Przeszkolony w Paryżu. 31 marca 1924 awansował na podpułkownika.

Od 1926 pełnił funkcję oficera do specjalnych poruczeń w Gabinecie Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. W czerwcu 1927 przeniesiony został do Korpusu Ochrony Pogranicza i wyznaczony na stanowisko dowódcy 6 Półbrygady Ochrony Pogranicza. Na tym stanowisku 1 stycznia 1928 awansował na pułkownika. Latem 1929 mianowany został dowódcą Brygady KOP "Grodno". W czerwcu 1930 przeniesiony został z KOP i wyznaczony na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 19 Dywizji Piechoty w Wilnie. Od października tego roku pełnił obowiązki dowódcy tej dywizji.

Zwolennik apolityczności wojska, niereligijny, przeciwstawiał się dominacji legionistów, zwolennik ograniczenia wydatków reprezentacyjnych; czynniki te spowalniały jego awans. Od 1936 dowodził 4 Dywizją Piechoty w Toruniu. 19 marca 1938 został awansowany do stopnia generała brygady.

Wojna obronna Polski

W sierpniu 1939 objął dowództwo Grupy Operacyjnej "Wschód" w składzie Armii "Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego.

Początkowo jej zadaniem miała być osłona ewentualnej polskiej demonstracji siły w przypadku niemieckich prób opanowania Gdańska. W wyniku zaostrzenia się sytuacji, zadaniem GO stała się obrona południowego odcinka polskiego Pomorza, na linii Osa – jezioro Mieliwo – jezioro Sośno – jezioro Zbiczno – jezioro Bachotek – Drwęca do granicy państwa. W pierwszych dniach wojny wkroczył na teren Prus Wschodnich, odpierał też ataki przeważających sił wroga, m.in dzięki brawurowemu kontratakowi. Dla uniknięcia okrążenia wraz z pozostałymi siłami Armii "Pomorze" wycofywał się w kierunku południowo-wschodnim. 11 września dotarł wraz z powierzonymi mu siłami w rejon bitwy nad Bzurą. Uczestniczył w natarciu na lewym skrzydle wojsk polskich. Siłami 16 Dywizji Piechoty zajął Łowicz. 14 września, na skutek meldunków o nadciągających spod Warszawy niemieckich jednostkach pancernych, wydał rozkaz o wycofaniu na północny brzeg Bzury. Gdy przepełniona twierdza Modlin nie mogła przyjąć jego żołnierzy, a tylko oficerów, zdecydował się na brawurowy marsz na odsiecz Warszawy. Na czele improwizowanej grupy wojska, liczącej ok. 5 tys. żołnierzy, uczestniczył w walkach obronnych, a od 17 września – odwrotowych w kierunku na Warszawę. 22 września podczas próby przebicia się do Warszawy z rejonu Palmir wywiązała się krwawa, wielogodzinna bitwa pod Łomiankami. Natarcie polskie załamało się z braku amunicji, a gen. Mikołaj Bołtuć poległ w ogniu snajperów, osobiście prowadząc żołnierzy do ataku "na bagnety".

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 10, rząd 1, grób 10).

Awanse

• kapitan – 1917
• major – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 18 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik – 1 stycznia 1928 ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 17 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• generał brygady – 19 marca 1938

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie, nr 00110)
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1921, nr 0738)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (1937)
• I inne