Oskar Kolberg

Henryk Oskar Kolberg (ur. 22 lutego 1814 w Przysusze, zm. 3 czerwca 1890 w Krakowie) – polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

Syn Juliusza, profesora miernictwa i geodezji na Uniwersytecie Warszawskim, ewangelika, i Fryderyki Mercoeur. Był jednym z 5 synów państwa Kolbergów, starszy od niego Wilhelm urodził się w 1807 a młodszy Antoni w 1815. W domu rodzinnym stykał się z ważnymi przedstawicielami środowiska kulturalnego Warszawy – Samuelem Bogumiłem Linde, Mikołajem Chopinem (ojcem Fryderyka Chopina), Kazimierzem Brodzińskim. Kształcił się w Liceum Warszawskim i Akademii Handlowej w Berlinie. Zdobył także wykształcenie muzyczne, m.in. pod kierunkiem Józefa Elsnera.

W życiu dorosłym pracował jako prywatny nauczyciel muzyki, księgowy, urzędnik bankowy i w dyrekcji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Publikował hasła z dziedziny muzyki i muzykologii w Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbranda. Dzięki uzyskanemu za pośrednictwem Kasy Mianowskiego sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego opublikował pięciotomową pracę pt. Mazowsze. W 1875 został uhonorowany członkostwem Akademii Umiejętności (AU).

Główną dziedziną jego działalności była etnografia. Jako pierwszy w historii polskiej etnografii zebrał i usystematyzował według regionów rodzimą kulturę ludową w monumentalnym dziele zatytułowanym Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce oraz "Obrazy Etnograficzne". W latach 1857–1890 wydał 33 tomy Ludu.... Niedługo po śmierci wydano jeszcze 3 tomy z jego spuścizny.

Publikacja ta spowodowała przyznanie Kolbergowi członkostwa Krakowskiego Towarzystwa Naukowego. Trudności finansowe zahamowały jednak wydawanie dalszych tomów Ludu. Po wielu staraniach, w roku 1870 Krakowskie Towarzystwo Naukowe postanowiło częściowo subsydiować badania uczonego, co spowodowało, że Kolberg opuścił Warszawę i korzystając z zaproszenia Józefa Konopki przeniósł się w okolice Krakowa, najpierw do Mogilan, a następnie do Modlnicy. W tamtejszych dworach pracował nad kolejnymi częściami swojego dzieła. Działał też w komisji archeologicznej i antropologicznej Akademii Umiejętności. Wyrazem uznania dla jego dorobku naukowego było przyznanie mu członkostwa Towarzystwa Etnograficznego w Moskwie i Towarzystwa Geograficznego w Petersburgu. Po śmierci Józefa Konopki przeniósł się na stałe do Krakowa. Mieszkał najpierw przy ul. Pędzichów nr 3, a później przy ul. Długiej nr 3. 31 maja 1889 roku urządzono Kolbergowi jubileusz, który odbył się w sali Towarzystwa Strzeleckiego. Uczestniczyli w nim przedstawiciele władz, świata nauki i środowiska literackiego oraz przybyli z okolicznych wsi chłopi.

W 1880 roku był współorganizatorem wielkiej wystawy etnograficznej w Kołomyi, która rozsławiła Karpaty Wschodnie w Europie. Udział w niej wziął sam cesarz Franciszek Józef.

Oskar Kolberg pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie do dziś znajduje się jego grób z popiersiem etnografa, dłuta Tadeusza Błotnickiego. W jego rodzinnej miejscowości, Przysusze znajduje się muzeum jego imienia poświęcone kulturze Polski, a w szczególności powiatu przysuskiego.