Piotr Wrangel

Piotr Nikołajewicz Wrangel (Пётр Николаевич Врангель); ur. 15 sierpnia 1878 r. w Mukulach koło Jeziorosów na dzisiejszej Litwie, zm. 25 kwietnia 1928 r. w Brukseli) – baron, generał porucznik armii Imperium Rosyjskiego, uczestnik wojny z Japonią, I wojny światowej i wojny domowej w Rosji. Pochodził z rodziny Niemców bałtyckich.

W lipcu 1917 r. mianowany został dowódcą 7 Dywizji Kawalerii. Od 4 kwietnia 1920 r. Głównodowodzący Sił Zbrojnych Południa Rosji, twórca Rządu Południa Rosji. Był jednym z najznakomitszych białych dowódców podczas wojny domowej - w czerwcu 1919 r. zdobył pozostający do tej pory poza zasięgiem białych Carycyn (Wołgograd). Jego nazwisko było postrachem bolszewików, którzy nazywali go "czarnym baronem" (ze względu na noszoną przez niego czarną czerkieskę). Wrangel był reformatorem "białego" ruchu, jego rząd jako jedyny przeprowadził na obszarach pod swoją kontrolą reformę rolną, oddającą chłopom ziemię (na Krymie i w tzw. Taurydzie Północnej). Piotr Wrangel jako pierwszy odstąpił od idei "jednej i niepodzielnej Rosji", której kurczowo trzymali się Aleksander Kołczak i Anton Denikin. W lipcu 1920 r. z pomocą chłopów wyszedł z Krymu i zajął zagłębie Donieckie. Desantami próbował opanować Kubań. We wrześniu ponownie operował już tylko na Krymie.

Piotr Wrangel uważał, że przyszła Rosja powinna być dobrowolną federacją narodów byłego imperium carów. Uznał prawo do niepodległości Polski i Ukrainy. Nie chciał, by swoje państwo mieli Tatarzy krymscy i Kozacy dońscy, kubańscy, terscy i astrachańscy. Skutecznie bronił Krymu przed Armią Czerwoną od kwietnia do listopada 1920 r. wykorzystując jej maksymalne zaangażowanie na frontach wojny polsko-bolszewickiej. Do walki z bolszewikami Piotr Wrangel chciał wykorzystać Armię Powstańczą Nestora Machny. Jednak próby nawiązania sojuszu wranglowsko-machnowskiego nie powiodły się. Po rozejmie polsko-bolszewickim (który według niego był zdradą walczących na Krymie białogwardzistów) uległ przeważającym siłom Armii Czerwonej prowadzącym operację perekopsko-czongarską i ewakuował większość kadr swojej armii do Konstantynopola. Położyło to faktyczny kres wojnie domowej białych z czerwonymi.

Na emigracji stał na czele Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego (ROWS). Zmarł 25 kwietnia 1928 r. w Brukseli, został pochowany w Belgradzie, w cerkwi Św Trójcy. Oficjalnie zmarł na gruźlicę, jednak do dziś spekuluje się na temat rzeczywistych przyczyn jego śmierci. Tezę o tym, że sprawcami śmierci Wrangla byli radzieccy szpiedzy obaliło orzeczenie osobistego lekarza Piotra Wrangla, prof. I. Aleksinskiego, który stwierdził, że jego pacjent zapadł na gruźlicę kilka lat wcześniej, co przyczyniło się do wycieńczenia organizmu i przedwczesnego zgonu.

Jego współpracownikiem był ekonomista i polityk Piotr Struwe.

W radzieckiej piosence "Biała Armia, Czarny Baron", odgrywa on rolę białogwardyjskiego, burżuazyjnego przywódcy chcącego przejąć władzę w Rosji.

***