Stanisław Kopański

Stanisław Kopański (ur. 19 maja 1895 w Petersburgu, zm. 23 marca 1976 w Londynie) – polski inżynier, generał dywizji Wojska Polskiego II RP.

I wojna światowa i pierwsze lata niepodległości do roku 1921

W młodości studiował w Technicznym Instytucie Dróg i Komunikacji w rodzinnym Petersburgu. W czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. W 1917 ukończył oficerską szkołę artylerii. Walczył na froncie w baterii konnej 2 Dywizji Kawalerii. Od listopada 1917 roku służył w I Korpusie Polskim w Bobrujsku i pełnił służbę w 3 Pułku Ułanów, a następnie w 2 baterii konnej. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim jako oficer w 1 DAK.

Po zakończeniu wojny podjął studia na Politechnice Warszawskiej, które przerwał w listopadzie 1918 roku i wyruszył jako żołnierz ochotnik na front pod Lwowem (był dowódcą plutonu). Uczestnik wyprawy wileńskiej (gdzie stracił oko) i wojny polsko-bolszewickiej w stopniu kapitana. Po zaleczeniu ran powrócił do 1 DAK w którym służył do 1923.

Lata międzywojenne

Po zakończeniu działań wojennych wrócił na Politechnikę i w 1923 roku uzyskał tytuł inżyniera dróg i mostów. W kwietniu 1924 roku ponownie w wojsku. W stopniu majora w latach 1924—1927 był wykładowcą balistyki w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu.

W latach 1927—1929 studiował razem z majorem kawalerii Stanisławem I Chmielowskim we francuskiej Wyższej Szkole Wojennej (École Supérieure de Guerre). Po powrocie z Paryża, od 7 stycznia do 7 kwietnia 1930 odbył praktykę w Oddziale III Operacyjnym Sztabu Głównego WP.

Od maja 1930 przez dwa lata był dowódcą dywizjonu w 6 Pułku Artylerii Ciężkiej we Lwowie. W stopniu podpułkownika wraca do Oddziału Operacyjnego SG WP na stanowisko kierownika samodzielnego referatu. Na początku 1935 został mianowany zastępcą dowódcy Broni Pancernych w Ministerstwie Spraw Wojskowych Od 25 maja 1937 do marca 1939 dowodził 1 Pułkiem Artylerii Motorowej w Stryju. W międzyczasie, we wrześniu i październiku 1938, uczestniczył w zajęciu Zaolzia, a od października 1938 do marca 1939 był słuchaczem kursu doskonalącego dla oficerów dyplomowanych przy Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.

13 marca 1939 powołany został na stanowisko szefa Oddziału III Operacyjnego SG WP. Tam, pod kierownictwem gen. bryg. Wacława Stachiewicza i jego zastępcy do spraw operacyjnych, płk. dypl. Józefa Jaklicza przystąpił do prac nad planem "Zachód". Należy podkreślić, że wszyscy trzej oficerowie byli absolwentami francuskiej Wyższej Szkoły Wojennej. Funkcję szefa Oddziału III pełnił również podczas wojny obronnej 1939 w Sztabie Naczelnego Wodza.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 na stanowisku szefa Oddziału Operacyjnego Sztabu Naczelnego Wodza. Po klęsce wrześniowej przedostał się na zachód. W Armii Polskiej we Francji był początkowo dowódcą Broni Pancernych.

2 kwietnia 1940 został wyznaczony przez Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego na dowódcę Brygady Strzelców Karpackich pełniąc obowiązki do 15 września 1942, formowanej w Syrii, w ramach francuskiej Armii Lewantu. Po kapitulacji Francji mimo próby internowania Brygady, zdołał przeprowadzić zwarty oddział do Palestyny pod dowództwo brytyjskie. 6 września 1940 mianowany został generałem brygady.

Pod jego dowództwem brygada uczestniczyła w kampaniach północnoafrykańskich 1941—1942 (Tobruk, Bardia, El Gazala) zyskując uznanie sprzymierzonych.

Po reorganizacji brygady w 1942 stanął na czele 3 Dywizji Strzelców Karpackich. W 1943, w następstwie katastrofy gibraltarskiej, przejął funkcję szefa Sztabu Naczelnego Wodza i pełnił ją do 1947.

Okres powojenny

Należał do kierowniczej grupy generałów pozostających na emigracji. Po zakończeniu wojny w latach 1947-1949 był głównym inspektorem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w Anglii.

26 września 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, na podstawie ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, pozbawił Kopańskiego obywatelstwa polskiego i stopnia generała w związku z „przyjęciem bez zgody właściwych władz polskich, urzędu publicznego w państwie obcym, a to podejmując się funkcji współorganizowania Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczeń, będącego formacją paramilitarną stanowiącą część armii brytyjskiej”. W 1971 roku Rada Ministrów PRL, na czele której stał premier Jaroszewicz, uchyliła decyzję TRJN, ale uchwała w tej sprawie nie została opublikowana. W dniu 15 marca 1989 r. rząd PRL premiera Mieczysława Rakowskiego uchylił uchwałę pozbawiającą Kopańskiego obywatelstwa.

17 lipca 1972 Prezydent RP na uchodźstwie, Stanisław Ostrowski mianował go Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, zlecił mu „czynności, które w myśl obowiązujących ustaw i w ramach aktualnej sytuacji Sił Zbrojnych należą do kompetencji Naczelnego Wodza” oraz zastrzegł, że „określone ustawowo kompetencje urzędu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych zacznie Pan Generał pełnić z chwilą zarządzenia demobilizacji”.

Awanse

• podporucznik –
• porucznik –
• kapitan – zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
• major – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 94 lokatą
• podpułkownik – 14 grudnia 1931 ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 i 8 lokatą
• pułkownik – 19 marca 1939
• generał brygady – 3 maja 1940
• generał dywizji – 23 października 1944

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 1976)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Publikacje

Autor artykułów w czasopismach fachowych, głównie w „Bellonie”, oraz dwóch tomów wspomnień:

• Wspomnienie wojenne 1939-1945. Londyn 1961
• Moja służba w Wojsku Polskim 1917-1939. Londyn 1965

***

Miejsce urodzenia: Petersburg
Czy osoba zmarła w trakcie II Wojny Światowej?: nie
Miejsce zgonu: Wielka Brytania, Londyn
Doświadczenie wojenne: Od 1942 Do 1943 Uczestnik II Korpus Polski we Włoszech (Gen. Andersa) Jednostka generał brygady - dowódca 3 Dywizji Strzelców Karpackich Od 1940 Do 1942 Uczestnik Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich Jednostka dowódca SBSK
Inne doświadczenia wojenne: Nr ewidencyjny 3 DSK/Serial Nr in 3 DSK 1895/NN
Uczestnictwo w bitwach II Wojny Światowej: kampania wrześniowa (1939-09-01 - 1939-10-06) kampania pólnocnoafrykańska (Tobruk) (1941-03-31 - 1941-11-27)
Otrzymane odznaczenia: Virtuti Militari 4 V, Krzyż Walecznych /4/
Miejsce zamieszkania po 1945: Kraj: Wielka Brytania Miasto: Londyn