Stanisław Radkiewicz

Stanisław Radkiewicz (ur. 19 stycznia 1903 w Rozmierkach, zm. 13 grudnia 1987) – generał dywizji bezpieczeństwa publicznego, funkcjonariusz publiczny, członek KZMP, KPP, PPR i PZPR, oficer polityczny 1 Dywizji Pieczoty im.T.Kościuszki, Kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego 1944-45, od 1 stycznia 1945 do 7 grudnia 1954 Minister Bezpieczeństwa Publicznego, od marca 1946 członek Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji, minister PGR.

Urodzony we wsi Rozmierki w powiecie Kosów Poleski w województwie poleskim. Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Franciszka i Pauliny z Lenczewskich. Ukończył 3 klasy szkoły powszechnej. W 1915, wraz z rodziną, został wywieziony przez wycofującą się armię carską w głąb Rosji, do wsi Efremówka k. Buzułuku, gdzie pracował na roli u miejscowych chłopów. Podczas rewolucji bolszewickiej podjął pracę w gminnej kancelarii Rady Rewolucyjnej Chłopów i Żołnierzy i wstąpił do Komsomołu. Po Traktacie Ryskim powrócił wraz z rodziną (1922) do rodzinnych Rozmierek, jednakże już w 1923 nielegalnie przedostał się do ZSRR, do brata Antoniego, który pełnił służbę w Armii Czerwonej. Biuro Polskie Komunistycznej Partii Białorusi skierowało go do Moskwy na "studia" w sekcji polskiej kominternowskiego Uniwersytetu Komunistycznego. W 1925 został nielegalnie wysłany do Polski jako funkcjonariusz KZMP. Za działalność skierowaną przeciwko suwerenności i niepodległości Polski został aresztowany (1928) i skazany na cztery lata więzienia. Po odbyciu kary podjął działalność w Komunistycznej Partii Polski jako etatowy funkcjonariusz partyjny ("funk"), gdzie pełnił różne funkcje, m.in. sekretarza okręgowego Zagłębia Dąbrowskiego. Ponownie aresztowany w 1937 przez pół roku przebywał w areszcie. Po rozwiązaniu KPP przez Komintern przebywał w Warszawie, pracując m.in. na budowach jako robotnik. Cieszył się specjalnymi względami Józefa Stalina, gdyż obok Jakuba Bermana miał pełnomocnictwa do likwidacji istniejących jeszcze komórek organizacyjnych Komunistycznej Partii Polski.

Po wybuchu II wojny światowej przez tydzień służył w Robotniczym Batalionie Obrony Warszawy, następnie samowolnie opuścił jednostkę i przedostał się na tereny zajęte przez Armię Czerwoną. Jako obywatel sowiecki i członek WKP(b) pracował jako powiatowy inspektor szkolny w Kosowie Poleskim. Po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki (co nastąpiło 22 czerwca 1941) przedostał się do ZSRR i wstąpił do Armii Czerwonej jako oficer, szybko jednak został zdemobilizowany, a następnie podjął pracę w kołchozie Worowieszcz, służył także w batalionach pracy - pomocniczych jednostkach wojskowych, następnie od 1943 do 1944 sekretarz Centralnego Biura Komunistów, członek ZG ZPP, służył w 2 Dywizji Wojska Polskiego. Od października 1943 w miejscowości Biełoomut w obwodzie moskiewskim, niedaleko Moskwy nadzorował formowanie Polskiego Samodzielnego Batalionu Szturmowego. Po powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego stanął na czele wchodzącego w jego struktury Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, piastował to stanowisko od lipca 1944 do 1 stycznia 1945. Najważniejsze stanowiska w kierowanym przez niego resorcie objęli funkcjonariusze NKWD i absolwenci kursów w Kujbyszewie oraz członkowie PPR i GL-AL z okresu okupacji niemieckiej. Po przekształceniu PKWN w rząd tymczasowy, a RBP w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, został awansowany do stopnia generała brygady, następnie gen. dywizji i został Ministrem BP. Jego zastępcami byli również obywatele sowieccy i członkowie WKP(b): gen. Mojżesz Bobrowicki vel Mieczysław Mietkowski i gen. Natan Grunspan-Kikiel vel Roman Romkowski, którzy odgrywali w MBP kluczową rolę, kierując jego najważniejszymi pracami.

Bezpieka pod kierownictwem Ministra Bezpieczeństwa Publicznego St. Radkiewicza rozwijała się bardzo szybko, stanowiąc główne narzędzie terroru, zastraszania społeczeństwa oraz zwalczania szpiegostwa i prowadzenia wywiadu. W kwietniu 1945 było już 12 tys. funkcjonariuszy, a w grudniu 1945 – 24 tys. Apogeum rozwoju Ministerstwa BP miało miejsce w roku 1953, gdy jego liczebność przekroczyła 33 tys. W ramach MBP istniały będące służbą specjalną Departamenty MBP, oraz nadzorowane przez MBP Milicja Obywatelska (w grudniu 1945 – 70 tys.), Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej (1946 – 125 tys. członków), Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (41 tys.), Wojska Ochrony Pogranicza (32 tys.), Straż Więzienna (10 tys.), straż pożarna i inne jednostki organizacyjne i służby. MBP zajmowało się m.in. zwalczaniem niepodległościowych organizacji konspiracyjnych, Kościoła katolickiego (i innych wyznań religijnych), legalnej opozycji politycznej (m.in. PSL i SP) i kontrolą wszystkich organizacji społecznych i gospodarczych. Szczególną rolę pełnili doradcy sowieccy z NKWD, którzy sprawowali nieformalny nadzór nad funkcjonowaniem całego resortu.

Od 1945 do 1948 był członkiem Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (BP KC PPR), a od grudnia 1948 był członkiem BP KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 24 lutego 1949 był członkiem Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR, nadzorującej instytucje bezpieczeństwa państwa prowadzące represje czasów Bolesława Bieruta (stalinizm) w Polsce.

Uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 "w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju" został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Wcześniej, 17 stycznia 1946, otrzymał Medal za Warszawę 1939-1945.

9 grudnia 1954 odwołany ze stanowiska Ministra BP, a w lipcu 1955 nakłoniony by zrezygnował z członkostwa w Biurze Politycznym KC PZPR. Mimo że doszło do procesów m.in. Romana Romkowskiego, Józefa Różańskiego i Anatola Fejgina, Stanisław Radkiewicz pozostał całkowicie bezkarny. Po złożeniu tzw. samokrytyki został wyznaczony dyrektorem Państwowych Gospodarstw Rolnych. W maju 1957 usunięty z KC PZPR i na trzy lata z PZPR. W latach 1960-1968 dyrektor generalny Urzędu Rezerw Państwowych. W 1968 przeszedł na emeryturę. Do śmierci z krótką przerwą był członkiem PZPR, a Trybuna Ludu zamieściła 14 grudnia 1987 następujący nekrolog: Stanisław Radkiewicz, generał w stanie spoczynku. Za swą patriotyczną pełną poświęcenia służbę dla ojczyzny odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy, Medalem "Za udział w walkach w obronie władzy ludowej" oraz innymi odznaczeniami państwowymi i resortowymi. Współtowarzysze pracy.