Stanisław Szeptycki

Stanisław Maria Jan Teofil Szeptycki (ur. 3 listopada 1867 w Przyłbicach k. Jaworowa, zm. 9 października 1950 w Korczynie) – polski hrabia, generał major cesarskiej i królewskiej Armii, generał broni Wojska Polskiego.

Życiorys

Rodzina i młodość

Był synem hrabiego Jana Kantego Remigiana Szeptyckiego (1836–1912) i Zofii Ludwiki Cecyli Konstancji Szeptyckiej hrabianki Fredro (1837–1904), córki Aleksandra Fredry. Miał sześcioro rodzeństwa: Stefan (1862–1864), Jerzy Piotr (1863–1880), Roman Aleksander Maria (1865–1944), Aleksander Maria Dominik (1866–1940), Kazimierz Maria (1869–1951) i Leon Józef Maria (1877–1939). 7 czerwca 1906 r. zawarł związek małżeński z księżniczką Marią Józefiną Sapieżanką-Kodeńską z Krasiczyna herbu Lis (1884–1917), bratanicą Adama, Pawła i Władysława Sapiehów. Drugi związek zawarł 4 stycznia 1925 r. ze Stanisławą Olizar (1899-1977). W 1885 roku zdał z odznaczeniem maturę w Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie.

Służba w cesarskiej i królewskiej Armii

W 1885 roku rozpoczął naukę w oddziale artylerii Technicznej Akademii Wojskowej w Mödling. Akademię ukończył z wyróżnieniem w 1888 roku w stopniu podporucznika. Pierwszy przydział służbowy otrzymał do 3 Dywizjonu Artylerii Polowej w Jarosławiu. W 1890 roku został skierowany do Wyższej Szkoły Jazdy (Reitlehren institut) w Wiedniu, po ukończeniu której w roku 1892 został nauczycielem jazdy konnej z przydziałem do 10 Brygady Artylerii w Przemyślu i awansowany na stopień porucznika. Funkcję tę sprawował do 1894, w którym to roku, po zdaniu przepisanych egzaminów wstępnych, wstąpił do Szkoły Wojennej (Akademii Sztabu Generalnego). W 1896 roku ukończył Szkołę Wojenną jako jeden z pierwszych i został mianowany adiutantem 53 Brygady Piechoty w Koszycach.

W 1897 roku został przydzielony do c. i k. Komendy 27 Dywizji Piechoty w Koszycach. W 1898 roku awansował na kapitana artylerii i został przeniesiony do 18 Pułku Artylerii Polowej w Wielkim Waradynie na stanowisko dowódcy baterii. Po dwuletnim dowodzeniu baterią w roku 1900 po awansie na kapitana Sztabu Generalnego otrzymuje przydział do 12 Dywizji Piechoty w Krakowie. W 1903 roku został przeniesiony do 1 Dywizji Kawalerii w Krakowie. W latach 1904-1905 był attaché wojskowym w głównej kwaterze rosyjskiej w Mandżurii. Na froncie rosyjsko – japońskim przebywał 20 miesięcy w różnych oddziałach liniowych począwszy od bitwy nad Jalu, a skończywszy na bitwie pod Mukdenem. Po powrocie z wojny w roku 1906 zdał egzamin na majora sztaby generalnego (awans 1 listopada 1907) i został mianowany szefem sztabu 3 Dywizji Kawalerii w Wiedniu. Od 1909 roku odbywał staż liniowy jako dowódca dywizjonu w 1 Pułku Artylerii Polowej w Krakowie. 1 maja 1911 roku awansował na podpułkownika sztabu generalnego. W latach 1911-1914 był attaché wojskowym w Rzymie. 1 maja 1914 roku awansował na pułkownika sztabu generalnego.

I wojna światowa

Początkowo przydzielony do Oddziału Operacyjnego Naczelnego Dowództwa, następnie od 24 września 1914 do listopada 1915 na stanowisku szefa sztabu II Korpusu austriackiego na froncie rosyjskim. W tym czasie styka się z Legionami Polskimi wchodzącymi w skład II Korpusu. Od listopada 1915 dowodził XXX Brygadą artylerii polowej, a w czerwcu 1916 roku uzyskał na własna prośbę przydział do Legionów Polskich. Od lipca 1916 r. do października 1916 r. dowódca III Brygady Legionów Polskich, następnie do kwietnia 1917 r. komendant całości Legionów na czele których 1 grudnia 1916 roku wkroczył do Warszawy. Z powodu przeciwstawienia się szkodliwej dla interesów Polski polityce państw centralnych w stosunku do Legionów Polskich został w kwietniu 1917 roku odwołany ze stanowiska. Do lutego 1918 r. generalny gubernator lubelski (ustąpił w proteście przeciw oddaniu Chełmszczyzny Ukrainie w traktacie brzeskim). Od czerwca do października tego roku, na froncie włoskim, dowodził 85 Brygadą Piechoty Landwehry. Od października 1918 r. dowodził podległą dowództwu niemieckiemu Polską Siłą Zbrojną. 5 listopada 1918 r. zwolniony został z cesarskiej i królewskiej Armii.

Służba w Wojsku Polskim

Do Wojska Polskiego wstąpił 1 listopada 1918 roku. 4 listopada 1918 r. Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni oraz powierzyła mu tymczasowo dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na obszarze byłej okupacji austro-węgierskiej, a także tej części Galicji, która znajdowała się pod polską władzą.

16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował go szefem Sztabu Generalnego. Zastąpił na tym stanowisku generała dywizji Tadeusza Rozwadowskiego. Funkcję sprawował do 13 marca 1919 roku, kiedy to na własną prośbę został dowódcą Litewsko-Białoruskiej Dywizji. 28 kwietnia 1919 roku został dowódcą Frontu Litewsko-Białoruskiego.

Rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z 7 marca 1920 roku znosił z dniem 1 kwietnia dotychczasowy podział sił walczących na wschodzie na fronty, a w ich miejsce powołał pięć armii. Generał Szeptycki w ten sposób przestał być dowódcą Frontu Litewsko-Białoruskiego, a został dowódcą 4 Armii, operującej wówczas na odcinku Polesia i Berezyny. 29 marca 1920 roku Piłsudski wystosował do Generała pismo L.dz. N.D. 1647.20 o treści:

"Szanowny Generale!
Ze względów wojennych i organizacyjno-wojskowych, zdecydowałem zniesienie wszystkich dowództw frontów, pomiędzy innymi i frontu Litewsko-Białoruskiego.
Przy tym uważam sobie za przyjemny obowiązek podziękować Panu za pracę na Pańskim odpowiedzialnym stanowisku i wyrazić muszę szczere uznanie.
Przez cały rok stał Pan na stanowisku bardzo ciężkim, gdzie bardziej, niż gdzie indziej na froncie, trzeba było rozstrzygać wiele z tych łamigłówek operacyjnych i administracyjnych, które młoda armia przy niedostatecznych środkach stawia dowództwu. Rozwiązywał Pan te łamigłówki udatnie i zręcznie, czego dowodem są stałe zwycięstwa, na tym terenie operacyjnym odnoszone, i ogromne rozszerzenie na wschód wpływu Polski i znaczenia oręża naszego.
Obok tego dał Pan w ciągu swej służby w Armii Polskiej dziesiątki dowodów wysokiego poczucia obywatelskiego i istotnego ducha żołnierskiego, składając bez żadnego wahania i bezpretensjonalnie wszelkie względy personalne na rzecz dobra ogólnego oraz na rzecz pogłębienia tak potrzebnej dla nas jednolitości wojska. Życząc Panu powodzenia na nowym stanowisku komendanta jednej z armij, zawiadamiam Pana, że w uznaniu zasług Pana kazałem wygotować dekret, mianujący Pana Generałem Broni w Wojsku Polskim.
Warszawa, dnia 29 marca 1920 r.
Belweder
(-) Józef Piłsudski
Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz"

21 kwietnia 1920 roku Naczelny Wódz zatwierdził go w stopniu generała broni z dniem 1 kwietnia 1920 roku i 3. lokatą w korpusie generałów.

W wojnie 1920 r. był dowódcą 4 Armii. Od 17 maja 1920 roku obowiązki dowódcy armii łączył z funkcją dowódcy „Frontu gen. Szeptyckiego” w skład którego wchodziły trzy armie (1, 4 i 7). 5 lipca 1920 roku został dowódcą Frontu Północno-Wschodniego, a obowiązki dowódcy 4 Armii przekazał generałowi Leonardowi Skierskiemu. Na tym ostatnim stanowisku prowadził walki odwrotowe do 30 lipca 1920 r. 1 sierpnia 1920 r. zmuszony został odejść ze stanowiska wskutek ciężkiej choroby (czerwonka) oraz nieporozumień z Józefem Piłsudskim.

Po zawarciu pokoju, przyjął w marcu 1921 roku stanowisko szefa Inspektoratu Armii nr IV w Krakowie. W 1922 r. dowodził oddziałami WP, zajmującymi przyznaną Polsce część Śląska. Na stanowisku inspektora armii w Krakowie pozostawał do czasu powołania go na stanowisko ministra spraw wojskowych.

13 czerwca 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski mianował go Ministrem Spraw Wojskowych w drugim rządzie Wincentego Witosa. 4 sierpnia 1923 roku rozkazem nr 126 ustanowił Święto Żołnierza Polskiego. Pisał w nim:

W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i niepodległość Polski.

15 grudnia 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski „przychylając się do przedstawionej mu prośby o dymisję zwolnił” go z urzędu kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych i „równocześnie poruczył dalsze sprawowanie dotychczasowych funkcji aż do chwili powołania następcy”, co nastąpiło 19 grudnia 1923 roku z chwilą powołania generała dywiji Kazimierza Sosnkowskiego na urząd Ministra Spraw Wojskowych w drugim rządzie Władysława Grabskiego. Po zwolnieniu z urzędu ministra powrócił na stanowisko Inspektora Armii Nr 4 w Krakowie. Od 24 listopada 1922 roku był także członkiem Kapituły Orderu Virtuti Militari. W trakcie przewrotu majowego mianowany przez prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego dowódcą wojsk wiernych rządowi poza stolicą. 10 czerwca 1926 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki „przychylając się do prośby” generała zwolnił go ze stanowiska Inspektora Armii Nr 4 w Krakowie. Z dniem 30 czerwca 1926 roku został przeniesiony w stan spoczynku.

Po zakończeniu II wojny światowej mając 78 lat został przyjęty do służby czynnej w Wojsku Polskim, przeniesiony w stan spoczynku i wyznaczony na stanowisko prezesa Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża. Stanowisko to piastował w latach 1946–1950.

Pochowany został na cmentarzu we wsi Korczyna koło Krosna, której był ostatnim właścicielem.

Ogłosił pracę: Front litewsko-białoruski 10.3.1919-30.7.1920 (1925).

Awanse

• podporucznik (Leutnant) – 1888
• porucznik (Oberleutnant) – 1892
• kapitan (Hauptmann II kl.) – 1898
• kapitan (Hauptmann I kl.) – 1900
• major (Major) – 1 listopada 1907
• podpułkownik (Oberstleutnant) – 1 maja 1911
• pułkownik (Oberst) – 1 maja 1914
• generał major (Generalmajor) – 28 kwietnia 1917.
• generał dywizji – 4 listopada 1918
• generał broni – zatwierdzony 21 kwietnia 1920 roku z dniem 1 kwietnia 1920 roku i 3. lokatą w korpusie generałów, zweryfikowany 3 maja 1922 roku ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 2. lokatą w korpusie generałów

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
• Krzyż Komandorski Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Legia Honorowa Krzyż Kawalerski i Krzyż Komandorski (Francja)
• Order Łaźni III klasy (Wielka Brytania)
• Wielki Oficer Orderu Franciszka Józefa z dekoracją wojenną (Cesarstwo Austro-Węgierskie)
• Order Żelaznej Korony (Cesarstwo Austro-Węgierskie) II i III klasy z dekoracją wojenną
• Order Leopolda (Cesarstwo Austro-Węgierskie) II klasy z dekoracją wojenną
• Krzyż Zasługi Wojskowej (Cesarstwo Austro-Węgierskie) III klasy z dekoracją wojenną (dwukrotnie)
• Order Zasługi Czerwonego Krzyża (Cesarstwo Austro-Węgierskie)
• Krzyż Wojskowy Karola (Cesarstwo Austro-Węgierskie)
• Krzyż Żelazny (Cesarstwo Niemieckie) II klasy
• Order Zasług Wojskowych (Cesarstwo Niemieckie) II klasy
• Order św. Jerzego (Bawaria) II klasy z gwiazdą i wstęgą
• Order św. Stanisława (Rosja) II klasy
• Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
• Order Zabójcy Niedźwiedzia II klasy (Łotwa)
• Order Gwiazdy Rumunii I klasy (Rumunia)
• Order św. Sawy I klasy (Jugosławia).
• Wielka Wstęga Orderu Korony Włoch(Włochy)