Stefan Jaracz

Stefan Jaracz (ur. 24 grudnia 1883 w Żukowicach Starych koło Tarnowa, zm. 11 sierpnia 1945 w Otwocku) – polski aktor teatralny i filmowy, pisarz, publicysta; założyciel i dyrektor teatru Ateneum w Warszawie.

Ukończył szkołę podstawową w Tarnowie oraz gimnazjum w Jaśle, po czym studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Potem występował w teatrach w Krakowie, Poznaniu, Łodzi, a ostatecznie w Warszawie. Specjalizował się w tworzeniu postaci "z ludu". Najprostszymi środkami opartymi na naturalistycznej metodzie mistrza Kazimierza Kamińskiego ukazywał złożoną psychikę człowieka. Do pamiętnych jego ról należą m.in. tytułowe w "Szczęściu Frania" Perzyńskiego i "George Dandin" Moliera, Smugoń w "Przepióreczce" Żeromskiego, Rejent w "Zemście" Fredry, czy Kaliban w "Burzy" Szekspira.

Od wczesnej młodości przyjaźnił się z Juliuszem Osterwą. Pracowali wspólnie w teatrach Krakowa i Poznania. Dzielili również mieszkanie. Dyrektor Osterwa zaprosił go do zespołu Reduty, a później także Teatru Narodowego. Współpraca z Jaraczem nieraz okazywała się kłopotliwa ze względu na chorobę alkoholową, do której z żalem przyznał się w ostatnich pismach z lat 40.

W czasie okupacji niemieckiej związał się z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia. Po wykonaniu w marcu 1941 wyroku sądu Polski Podziemnej na Igo Symie został aresztowany przez gestapo i 4 kwietnia 1941 wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Został zwolniony po licznych interwencjach 15 maja 1941 roku.

Zmarł na gruźlicę gardła, która ujawniła się po jego pobycie w obozie. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego.

Uważany za jednego z największych aktorów polskich i współtwórcę nowoczesnej sztuki aktorskiej. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930)

Patron Klubu Kibica AZS-u Olsztyn.

Wybrana filmografia

• Cud nad Wisłą (film) (1921)
• Śmierć za życie. Symfonia ludzkości (1924)
• Przedwiośnie (1928)
• Ponad śnieg (1929)
• Księżna Łowicka (1932)
• Kocha, lubi, szanuje (1934)
• Jego wielka miłość (1936)

Rodzina

• Jego córką była Anna Jaraczówna, również znana aktorka.
• Jego prawnukiem jest Mikołaj Radwan, aktor dziecięcy, znany głównie z głównej roli w serialu Tata, a Marcin powiedział.