Juliusz Osterwa

Juliusz Osterwa, właśc. Julian Andrzej Maluszek (ur. 23 czerwca 1885 w Krakowie, zm. 10 maja 1947 w Warszawie) – polski aktor i reżyser teatralny, wolnomularz.

Osierocony i borykający się z biedą, nie ukończył gimnazjum św. Anny i we wrześniu 1904 pojawił się w Teatrze Ludowym w Krakowie, gdzie debiutował 1 października 1904 rolą Jańcia (Jojne Firułkes). Za namową szkolnego kolegi Leona Schillera przyjął pseudonim Juliusz Osterwa, pochodzący od nazwy szczytu Osterwa w słowackich Tatrach Wysokich[2]. W 1905 został przyjęty przez Ludwika Solskiego do Teatru Miejskiego w Krakowie. Występował w Zielonym Baloniku. Następnie wyjechał do Poznania, gdzie zyskał znaczną popularność i gdzie debiutował jako reżyser wystawiając Horsztyńskiego.

W latach 1907–1909 występował w teatrze w Wilnie, a od 1910 r. na scenach warszawskich: Teatru Letniego, Teatru Nowego, Teatru Polskiego i Teatru Rozmaitości. W 1916 r., wezwany przez Arnolda Szyfmana podczas I wojny światowej, był reżyserem Teatru Polskiego w Moskwie i Kijowie. W 1918 r. powrócił do Warszawy, działał w teatrach Małym i Polskim. W roku 1919 wraz z Mieczysławem Limanowskim stworzył zespół Teatru Reduta (teatr-laboratorium), początkowo przy Teatrze Rozmaitości, a od 1921 r. działający samodzielnie. Redutą kierował w Warszawie (1919–1924 i 1931–1939) oraz w Wilnie i Grodnie (1925–1929). To Wilno stało się stałą siedzibą zespołu, a z niego docierał z występami do wielu miast w Polsce.

Wystawił m.in. następujące pozycje z polskiej klasyki: Kordian, Sułkowski, Lilla Weneda, Uciekła mi przepióreczka, Książę Niezłomny. Był jednocześnie dyrektorem Teatru Rozmaitości w Warszawie (1923–1925) i Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1932–1935).

Po II wojnie światowej współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie i z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Był rektorem Państwowej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. Po raz ostatni wystąpił w 1946 w Fantazym. W filmie wystąpił tylko raz w obrazie z 1921 r. Za winy brata.

W czasie okupacji niemieckiej współpracował z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia.

Mąż aktorki Wandy Osterwiny. Ojciec aktorki Elżbiety Osterwy. Jego drugą żoną była księżna Matylda Sapieha z Siedlisk (bratanica ks. arcybiskupa krakowskiego Adama Stefana kardynała Sapiehy). Miał z nią córkę Marię.

Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Złoty Krzyż Zasługi (1946)
• Złoty Wawrzyn Akademicki za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej (1936)