Nina Andrycz

Nina Andrycz (ur. 11 listopada 1912 w Brześciu Litewskim; zm. 31 stycznia 2014 w Warszawie) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, recytatorka oraz poetka i pisarka.

Studiowała prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i historię na Uniwersytecie Warszawskim. Studiów tych nie ukończyła. Absolwentka warszawskiego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (1934).

W teatrze zadebiutowała 16 listopada 1934. W latach 1934–1935 pracowała w Teatrze na Pohulance w Wilnie. Aktorka warszawskiego Teatru Polskiego (od 1935 do 2004 – z przerwą w latach 1939–1945). W czasie II wojny światowej nie pracowała jako aktorka. Była wówczas kelnerką.

W dramatach klasycznych i romantycznych odtwórczyni głównych ról, m.in.: Solange w Lecie w Nohant (1935), Lukrecji Borgii w sztuce Cezar i człowiek (1937), Szimeny w Cydzie Corneille'a (1948), tytułowej w Marii Stuart w dramacie Słowackiego (1958), Elżbiety w Don Carlosie Schillera (1960), Królowej Małgorzaty w Ryszardzie III Shakespeare'a (1993), Starej w Krzesłach Ionesco (1995), Klary Zachanassian w spektaklu Wizyta starszej pani Dürrenmatta (1998).

Jej nazwisko kojarzone jest głównie z rolami królowych (Maria Stuart u Słowackiego, Elżbieta w Marii Stuart Schillera, Królowa w Don Carlosie) lub arystokratek i heroin (Szimena w Cydzie, Lady Milford w Intrydze i miłości, Izabela Łęcka w Lalce). Decyduje o tym sposób jej gry, pełen patosu i arystokratycznej maniery.

W 2011 roku wystąpiła w pierwszej dotąd produkcji teatralnej realizowanej w technologii 3D, musicalu opowiadającym losy Poli Negri pod tytułem Polita, w reżyserii Janusza Józefowicza. Nina Andrycz wcieliła się w postać Sarah Bernhardt.

Autorka tomików poezji To teatr (1983), Róża dla nikogo (1989) oraz kryptobiograficznej powieści My rozdwojeni (1992), w której opisała drastyczne początki swojej kariery.

Spektakle (wybór)

Przed II wojną światową

• 1934 Nigdy nie można przewidzieć jako Gloria
• 1934 Hamlet jako Ofelia
• 1935 O Zmartwychwstaniu jako Maria Magdalena
• 1935 Ptak jako Burmistrzanka
• 1935 Król Lear jako Regana
• 1935 Kordian jako Strach / Wioletta
• 1936 Niedobra miłość jako Mania
• 1936 Tessa jako Antonina Sanger
• 1936 Lato w Nohant jako Solange
• 1937 Cezar i człowiek jako Lukrecja Borgia
• 1937 Szczygli zaułek jako Blanka
• 1938 Noc listopadowa jako Joanna
• 1938 Maskarada jako Aleksandrine
• 1939 Koleżanki jako Hela

Spektakle powojenne

• 1946 Papuga jako Marta (reżyseria Juliusz Osterwa)
• 1946 Szkoła obmowy jako Dorymena (reż. Karol Frycz)
• 1947 Oresteja jako Kasandra (reż. Arnold Szyfman)
• 1948, wznowienie 1954 Cyd jako Szimena (reż. Edmund Wierciński)
• 1948 Zakon krzyżowy jako Ryngałła (reż. Janusz Warnecki)
• 1949 Wieczór Puszkinowski (reż. J. Warnecki)
• 1949 Ostatnie dni jako Natalia (reż. Józef Wyszomirski)
• 1950 Tai Yang budzi się jako Tai Yang (reż. zespołowa)
• 1951 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Aleksander Bardini)
• 1952 Lalka jako Izabela Łęcka (reż. Bronisław Dąbrowski)
• 1955 Miesiąc na wsi jako Natalia Pietrowna (reż. Władysław Krzemiński)
• 1955 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Aleksandrowicz Gąssowski) – gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
• 1956 Cyd jako Szimena (reż. Ryszard Sobolewski) – gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
• 1956 Święta Joanna jako Joanna (reż. Bohdan Korzeniewski)
• 1958 Maria Stuart jako Maria Stuart (reż. Roman Zawistowski)
• 1960 Don Carlos jako Elżbieta Valois (reż. Władysław Hańcza)
• 1961 Pożądanie w cieniu wiązów jako Abbie Putnam (reż. R. Zawistowski)
• 1962 Mariana Pineda jako Mariana Pineda (reż. W. Hańcza)
• 1963 Borys Godunow jako Maryna (reż. Henryk Szletyński)
• 1963 Kleopatra jako Kleopatra (reż. Roman Niewiarowicz)
• 1964 Makbet jako Lady Makbet (reż. Otto Axer)
• 1964 Pies ogrodnika jako Diana de Belfior (reż. R. Niewiarowicz)
• 1965 Balladyna jako Balladyna (reż. W. Krzemiński)
• 1967 Nawrócenie kapitana Brassbound jako Lady Cecylia Waynflete (reż. Andrzej Szafiański)
• 1968 Wariacje na temat jako Rose (reż. Jan Kulczyński)
• 1969 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Wanda Laskowska)
• 1971 Rzymska wiosna jako Małgorzata Fuller (reż. Jerzy Rakowiecki)
• 1973 Gwiazda jako Gwiazda (reż. Helmut Kajzar) – gościnnie w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
• 1973 Moralność pani Dulskiej jako Pani Dulska (reż. Krystyna Meissner)
• 1976 Maria Stuart jako Elżbieta, królowa Anglii (reż. August Kowalczyk)
• 1979 Profesja pani Warren jako Pani Warren (reż. K. Meissner)
• 1980 N. Andrycz przedstawia siebie... (widowisko poetyckie) – w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
• 1981 Karnawał jako Małgorzata (reż. Józef Para)
• 1983 Maestro jako Ksena (reż. Kazimierz Dejmek)
• 1985 Biesiada u hrabiny Kotłubaj jako Hrabina Maria Kotłubaj (reż. Romuald Szejd) – w Teatrze "Scena Prezentacje" w Warszawie
• 1986 Baba-Dziwo jako Valida Vrana (reż. Mariusz Dmochowski)
• 1988 Lokaj jako Starościna (reż. Andrzej Łapicki)
• 1990 Tango jako Eugenia (reż. K. Dejmek)
• 1993 Ryszard III jako Małgorzata (reż. Maciej Prus)
• 1994 Popołudnie kochanków jako Katarzyna II (reż. Jan Bratkowski)
• 1995 Krzesła jako Ona (Stara; reż. M. Prus)
• 1997 Cocktail Party Julia (Pani Shuttlethwaite; reż. M. Prus)
• 1998 Wizyta starszej pani jako Klara Zachanassian (reż. Zdzisław Wardejn)
• 2000 Lustro jako Aktorka (reż. Tomasz Zygadło)
• 2001 Królowa i Szekspir jako Elżbieta I, królowa Anglii (reż. Marcel Kochańczyk) – w Teatrze na Woli im. Łomnickiego w Warszawie

Teatr Telewizji

• 1958 Dama kameliowa (reż. Adam Hanuszkiewicz)
• 1959 Pani Bovary (reż. Jerzy Gruza)
• 1960 Judyta (reż. Stanisław Wohl)
• 1961 Anna Karenina (reż. A. Hanuszkiewicz)
• 1962 Pies ogrodnika jako Hrabina Diana de Belfor (reż. Konrad Swinarski)
• 1963 Panna bez posagu jako Larysa (reż. Jerzy Antczak)
• 1964 Rosmersholm jako Rebeka West (reż. Henryk Szletyński)
• 1965 Dym (reż. Bogdan Trukan)
• 1965 Pierścień wielkiej damy jako Hrabina Maria Harrys (reż. Andrzej Szafiański)
• 1966 Dzikie palmy (reż. Ludwik René)
• 1966 Oszukana jako Róża (reż. L. René)
• 1966 Powrót do Lizbony jako Donna Catherin (reż. B. Turkan)
• 1967 Miesiąc na wsi jako Natalia (reż. B. Turkan)
• 1969 Burza jako Katierina (reż. J. Kulczyński)
• 1969 Wachlarz lady Windermere jako Pani Erlynne (reż. B. Turkan)
• 1970 Safona jako Safona (reż. Henryk Drygalski)
• 1973 Dom nad Loarą jako Marie Requier (reż. H. Drygalski)
• 1976 Terrarium jako Ona (reż. Anna Minkiewicz)
• 1976 Wiersze (reż. Wojciech Siemion)
• 1977 Przed burzą jako Lady Astor (reż. Roman Wionczek)
• 1988 Bez kurtyny (reż. Zdzisław Wardejn)
• 1991 Pępowina jako Matka (reż. Piotr Szulkin)
• 1993 Mgła jako Gwiazda (także autorka scenariusza, reż. Mirosław Gronowski)
• 1995 Siostra jako Dama w czerni (reż. Edward Dziewoński)
• 1995 Słowik Warszawy jako Patrycja (reż. Ryszard Ber)

Filmografia

• 1939 Uwaga, szpieg (film nieukończony)
• 1950 Warszawska premiera jako Maria Kalergis
• 1954 Uczta Baltazara jako Joanna d'Ursins
• 1972 Dary magów jako Perukarka
• 1980 Kontrakt jako Olga
• 1995 Horror w Wesołych Bagniskach jako Róża
• 1997 Sława i chwała jako księżna Anna Bilińska
• 2001 do 2002 Na dobre i na złe jako Jaszewska
• 2008 Jeszcze nie wieczór w roli samej siebie
• 2008 Serce na dłoni jako Matka

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995)
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1950)
• Złoty Krzyż Zasługi (1953)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985)
• Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2008)
• Odznaczenie "Zasłużony dla Kultury Narodowej" (1988)
• Odznaka "Za zasługi dla Warszawy"
• Nagroda FSRiR w Katowicach (1949)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Larysy w przedstawieniu Bez posagu w Teatrze Telewizji oraz inne kreacje aktorskie w Teatrze TV i w Teatrze Polskiego Radia (1963)
• Srebrna Maska (nagroda w plebiscycie czytelników "Expressu Wieczornego" – trzykrotnie (1967, 1968, 1970)
• Zasłużona dla Teatru Polskiego w Warszawie (1976)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia aktorskie (1977)
• Nagroda specjalna "Gazety Wyborczej" na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Małgorzaty w przedstawieniu "Ryszard III" Williama Shakespeare'a w Teatrze Polskim w Warszawie (1994)
• Nagroda publiczności na 35. Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych (1996)
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2002)
• Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca (grudzień) za książkę Bez początku, bez końca (2003)

Życie prywatne

Prywatnie (od 1947 do 1968 roku) była żoną Józefa Cyrankiewicza, jednego z premierów PRL. Jest bezdzietna z wyboru. Otwarcie przyznaje, że poddała się aborcji.

W okresie powojennym uczennica polskiego antropozofa i mistyka, Roberta Waltera z Komorowa, pod którego kierunkiem zgłębiała ezoterykę.

Bohaterka filmu dokumentalnego Już nie mogę przestać być damą (1996). 8 marca 2009 został wyemitowany reportaż o Ninie Andrycz w programie Uwaga - Kulisy sławy.