Andrzej Łapicki

Andrzej Łapicki (ur. 11 listopada 1924 w Rydze, zm. 21 lipca 2012 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, poseł na Sejm X kadencji.

Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, które ukończył w ramach tajnego nauczania w 1942. Studiował następnie w konspiracyjnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (m.in. u Zofii Małynicz, Marii i Edmunda Wiercińskich, Mariana Wyrzykowskiego, Jana Kreczmara). Uczestniczył w podziemnych przedstawieniach teatralnych, recytując poezję Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego, był aktorem Teatru Żołnierskiego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim.

Po II wojnie światowej uzyskał dyplom w Łodzi (u Aleksandra Zelwerowicza). W 1945 debiutował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (jako Kuba w Weselu Stanisława Wyspiańskiego), od 1949 był związany z teatrami warszawskimi – Współczesnym (1949–1964, 1966–1972), Dramatycznym (1964–1966, 1982–1983), Narodowym (1972–1981), Polskim (1983). W 1957 debiutował w Teatrze Dramatycznym jako reżyser (w Uśmiechu Giocondy Aldousa Huxleya). W latach 1995–1999 zajmował stanowisko dyrektora artystycznego Teatru Polskiego w Warszawie.

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Z gawędy wuja Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Gruzy (1961), Do kraju tego Cypriana Kamila Norwida w reż. Maryny Broniewskiej (1962), Cudza żona i mąż pod łóżkiem Fiodora Dostojewskiego w reż. Andrzeja Wajdy (1962), Świadkowie albo nasza mała stabilizacja Tadeusza Różewicza w reż. Adama Hanuszkiewicza (1963), Wiele hałasu o nic Williama Szekspira w reż. Ludwika René (1965), Brat marnotrawny Oscara Wilde'a w reż. Jerzego Gruzy (1968), Rozmyślania przy goleniu Stanisława Dygata w reż. Adama Hanuszkiewicza (1969) oraz w Makbecie Williama Szekspira w reż. Andrzeja Wajdy (1969), Czarownicach z Salem Arthura Millera w reż. Zygmunta Hübnera (1979) i w Kordianie Juliusza Słowackiego w reż. Jana Englerta (1994).

Od 1953 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, od 1979 jako profesor nadzwyczajny, od 1987 jako profesor zwyczajny. W latach 1971–1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Aktorskiego, od 1981 do 1987 i od 1993 do 1996 rektora tej uczelni. Zasiadał w Narodowej Radzie Kultury (1986), w latach 1989–1996 był prezesem Związku Artystów Scen Polskich. Do 1956 pełnił funkcję lektora Polskiej Kroniki Filmowej, cotygodniowego magazynu filmowego, który kontynuował przedwojenną tradycję Kroniki Filmowej PAT.

Od początku lat 80. działał w opozycji demokratycznej, należał do "Solidarności". W czerwcu 1987 witał Jana Pawła II podczas spotkania papieża ze środowiskiem artystów w warszawskim kościele Świętego Krzyża. Był członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej i Komitetu Obywatelskiego, z ramienia którego zasiadał w Sejmie kontraktowym w latach 1989–1991 (w trakcie kadencji przeszedł do KP Unii Demokratycznej).

Zagrał ponad 200 ról teatralnych, filmowych i telewizyjnych, m.in. w filmach Andrzeja Wajdy i Tadeusza Konwickiego. Reżyserował ponad 100 przedstawień teatralnych i telewizyjnych.

Andrzej Łapicki zmarł nad ranem 21 lipca 2012 w swoim domu w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe aktora odbyły się 27 lipca 2012 w warszawskim kościele św. Karola Boromeusza. Prochy artysty spoczęły w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach.

Życie prywatne

Rodzinny grobowiec aktora na Starych Powązkach w Warszawie

Był synem Borysa Łapickiego (profesora prawa rzymskiego na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Łódzkim) oraz prawnukiem Hektora Łapickiego (wojewody mińskiego w czasie powstania styczniowego).

Jego żoną była Zofia Chrząszczewska (zm. 22 lipca 2005), z którą miał córkę Zuzannę (Grzegorz był adoptowanym synem Zofii z jej poprzednieo związku). 5 czerwca 2009 ożenił się powtórnie – z teatrolog Kamilą Mścichowską, młodszą od niego o 60 lat.

W 2012 Kamila Łapicka opublikowała wspomnienia Andrzeja Łapickiego w formie wspólnie prowadzonych rozmów, zatytułowane Łapa w łapę.

Filmografia (wybór)

• Dwie godziny (1946) – towarzysz damulki w "Kolorowej"
• Zakazane piosenki (1946) – wykonawca wyroku na skrzypku-konfidencie
• Jasne łany (1947) – Leśniewski, były nauczyciel
• Miasto nieujarzmione (1950) – oficer SS
• Domek z kart (1953) – starosta
• Sprawa do załatwienia (1953) – narrator
• Żołnierz zwycięstwa (1953) – John Lane, dziennikarz amerykański
• Powrót (1960) – Jurek "Siwy"
• Dziś w nocy umrze miasto (1961) – Piotr
• Spotkanie w Bajce (1962) – Wiktor
• Naprawdę wczoraj (1963) – pisarz Nowak
• Pamiętnik pani Hanki (1963) – Jacek Renowicki, mąż pani Hanki
• Życie raz jeszcze (1964) – Piotr Grajewski
• Lekarstwo na miłość (1964) – Andrzej, kapitan milicji
• Salto (1965) – pijak Pietuch
• Gdzie jest trzeci król (1965) – kapitan Stefan Berent
• Mistrz (1966) – doktor Roman Kawski
• Cześć kapitanie (1967) – szpieg
• Klub szachistów (1967) – Wacław Urbin
• Kwestia sumienia (1967) – kapitan Parrol Hartroy
• Szach i mat! (1967) – Bartolomeo
• Poradnik matrymonialny (1967) – doktor Bogumił, mąż Roksany
• Zbrodnia lorda Artura Saville'a (1967) – lord Artur Saville
• Dancing w kwaterze Hitlera (1968) – niemiecki turysta
• Lalka (1968) – Kazimierz Starski
• Wszystko na sprzedaż (1968) – Andrzej, reżyser filmu "Wszystko na sprzedaż"
• Jarzębina czerwona (1969) – porucznik Gorczyński
• Przygody pana Michała (serial telewizyjny) (1969) – Ketling-Hassling of Elgin
• Epilog norymberski (1970) – oskarżyciel amerykański Robert Houghwout Jackson oraz narrator (2. role)
• Jak daleko stąd, jak blisko (1971) – Andrzej
• Piłat i inni (1971) – Afraniusz
• Wesele (1972) – poeta
• Stracona noc (1973) – Wacław Kisielecki, pisarz
• Zazdrość i medycyna (1973) – Tamten , dyrektor szpitala w Krynicy, kochanek Rebeki Widmarowej
• Ziemia obiecana (1974) – Trawiński
• Sprawa Gorgonowej (1977) – Kulczycki, sędzia śledczy
• Panny z Wilka (1979) – lekarz w Stokroci
• Urodziny młodego warszawiaka (1980) – Stanisław Bielecki, ojciec Jerzego
• Z dalekiego kraju (From a far country: Pope John Paul II) (1981) – oficer niemiecki w katedrze wawelskiej
• Debiutantka (1981) – Jerzy
• Dziewczęta z Nowolipek (1985) – profesor zatrudniający matkę Franki
• W zawieszeniu (1986) – doktor Ruczyński
• Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... (1988) – Hulanicki, ojciec Stasia
• Lawa (1989) – car w "Śnie Senatora"
• Stan posiadania (1989) – ojciec Tomasza
• Pan Tadeusz (1999) – ksiądz
• M jak miłość (2011) – Tadeusz Budzyński, wuj Andrzeja Budzyńskiego
• Reguły gry (2012) – staruszek na wernisażu

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
• Złoty Krzyż Zasługi (1954)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973)
• Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2005)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
• Odznaka "Za zasługi dla Warszawy" (1990)
• "Złota Maska" – nagroda w plebiscycie czytelników "Expressu Wieczornego" – dwukrotnie (1964, 1968)
• "Srebrna Maska" – nagroda w plebiscycie czytelników "Expressu Wieczornego" – sześciokrotnie (1963, 1965, 1967, 1969, 1970, 1971)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji – czterokrotnie (1964, 1970, 1973 i 1979) m.in. za reżyserię słuchowisk radiowych i role w Teatrze Polskiego Radia
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (1972)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie teatru za osiągnięcia w twórczości aktorskiej i reżyserskiej (1973)
• Nagroda na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę dyrektora teatru w spektaklu Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (1978)
• Nagroda główna na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Danfertha w Czarownicach z Salem Arthura Millera (1980)
• "Złoty Ekran" za inscenizację poezji Jarosława Iwaszkiewicza Żebyś był jak ja, szczęśliwy (1980)
• Nagroda na XI Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za mistrzowską realizację Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry w Teatrze Polskim w Warszawie (1985)
• Super Wiktor (1994)
• Nagroda główna na XX Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Radosta i reżyserię Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry (1995)
• Mistrzowski Laur Teatru Telewizji – przyznany przez redakcję "Tele Tygodnia" za całokształt pracy w Teatrze Telewizji (2003)
• Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie teatru (2005)
• Nagroda Specjalna miesięcznika "Teatr" za całokształt twórczości artystycznej i triumfalny powrót na scenę w przedstawieniu Iwanow Antona Czechowa w reż. Jana Englerta w Teatrze Narodowym w Warszawie (2008)
• "Feliks Warszawski" za rolę Matwieja Sjemionowicza Szabelskiego w przedstawieniu Iwanow Antona Czechowa w Teatrze Narodowym w Warszawie (2008)
• Nagroda Krytyki Artystycznej im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii "Dzieło Życia" (pośmiertnie, 2012)