Szolem Szwarcbard

Szolem-Szmuel Szwarcbard; jid. שלום־שמואל שוואַרצבאַרד znany w Polsce również jako Szlomo Szwarcbard lub Szwarcburd, ros. Шулэм-Шмил Шварцбурд, Шолом Шварцбард, ps. Bal-Chalojmes jid. בעל־חלומות (ur. 18 sierpnia 1886 w Izmaile, zm. 3 marca 1938 w Kapsztadzie) – żydowski poeta, publicysta i działacz anarchistyczny, zabójca Symona Petlury w 1926.

Urodził się w rodzinie besarabskich Żydów – Izaaka Szwarcburda i Chai Wajnberg. Po wyjeździe rodziny do Bałty, na skutek opróżniania z ludności żydowskiej strefy przygranicznej, zainteresował się anarchizmem, wziął udział w rewolucji 1905 roku. W obawie przed aresztowaniem opuścił Rosję i mieszkał m.in. w Rumunii, Lwowie, Budapeszcie, Włoszech. W 1910 osiadł w Paryżu i pracował jako zegarmistrz.

W 1914 wstąpił wraz z bratem do Legii Cudzoziemskiej, za trzyletni udział w walkach otrzymał odznaczenie Croix de guerre.

W 1917 wrócił do Bałty, dwa lata później wyjechał do Odessy, gdzie zaciągnął się do Armii Czerwonej i walczył w wojnie domowej wraz z brygadą Grigorija Kotowskiego. Coraz bardziej krytycznie nastawiony do rzeczywistości radzieckiej opuścił terytorium ZSRR, wyjechał do Paryża i założył mały warsztat zegarmistrzowski.

W czasie wojny domowej na Ukrainie stracił całą rodzinę (łącznie 15 bliskich).

W 1920 wydał w Paryżu pierwszy zbiorek poezji Marzenia i rzeczywistość (Trojmen unwirklichkejt), na którym piętno odcisnęły wydarzenia wojny. We Francji działał w ruchu anarchistycznym, pisywał pod pseudonimem Bal-Chalojmes (Marzyciel), zaprzyjaźnił się z Nestorem Machną, Piotrem Arszynowem oraz innymi działaczami rewolucyjnymi.

Zabójstwo Petlury

W maju 1925 po ukazaniu się we francuskiej prasie notki o przebywaniu w Paryżu Symona Petlury postanowił dokonać morderstwa. 25 maja 1926 na rogu Boulevard Saint-Michel i rue Racine oddał trzy strzały z rewolweru w kierunku oglądającego sklepowe wystawy Petlury. Po dokonaniu zbrodni bez oporów dał się aresztować francuskiej policji.

18 października 1927 rozpoczął się proces Szwarcbarda – za jego uniewinnieniem wypowiadali się m.in. Albert Einstein, Henri Bergson, Maksim Gorki i Aleksander Kiereński. Z obroną Szwarcbarda współpracował były premier Węgierskiej Republiki Ludowej (1918-1919) – Mihály Károlyi, a obrońcą w sądzie został Henri Torres. Po ośmiu dniach ława przysięgłych zadecydowała o wypuszczeniu Szwarcbarda na wolność.

Dalsze losy

Po uwolnieniu Szwarcbard podjął pracę w firmach ubezpieczeniowych, dalej poświęcał się też działalności pisarskiej, wydał m.in. zbiór opowiadań poświęconych pierwszej wojnie światowej (Milchome-Bilder, Obrazki wojenne), ukraińskiemu okresowi jego życia (Fun tifn opgrund, Z głębokiej przepaści...).

W gazecie Arbejter-Frojnd (Przyjaciel Robotnika) opublikował serię opowiadań Fun majne milchome-togbuch (Z mojego dziennika wojennego), pisywał również do Der Moment, Fraje arbejter sztyme i Jidysze cajtung.

W 1937 wyjechał do ZPA w celu poszukiwania materiałów dla Encyclopedia Judaica, publikował tam m.in. w Afrikaner jidysze cajtung. Nie zdążył wrócić do Europy, zmarł 3 marca 1938 roku na zawał serca i został pochowany w Kapsztadzie. Po kilku latach jego prochy przeniesiono do Izraela.

Kult osoby Szwarcbarda

W 1927 Zolmen Rozental opublikował w Kiszyniowie zbiór reportaży w języku jidysz na temat procesu (Der Szwarcbard-Proces – undzer cajt). Był również bohaterem trzyaktówki Altera Kacizne (1885–1941) Szwarcbard – a syntetisz reportaż, którą wystawiano w dwudziestoleciu międzywojennym w żydowskich teatrach Europy i USA (pełny tekst ukazał się w Paryżu dopiero w 1980).

Jest patronem kilku ulic na terenie Izraela.