Thor Heyerdahl

Thor Heyerdahl (ur. 6 października 1914 w Larviku, zm. 18 kwietnia 2002 w Colla Micheri we Włoszech) – norweski odkrywca i podróżnik, zajmował się także antropologią i archeologią. Sławę przyniosła mu wyprawa na tratwie „Kon-Tiki” w 1947.

Heyerdahl urodził się w Larviku. Podczas wyprawy do Polinezji, w latach 1937-1938, nasunęła mu się myśl, że ówczesna teoria, mówiąca że wyspy Polinezji zasiedlone zostały przez osadników z południowo-wschodniej Azji, jest nieprawdziwa. Jego zdaniem miały miejsce dwie fale migracji. Pierwsza przybyła z Peru, a druga z obszarów dzisiejszej Kolumbii Brytyjskiej. W celu praktycznego udowodnienia takiej teorii, Heyerdahl wraz z pięcioma towarzyszami zbudował tratwę z drewna balsy, nazwaną „Kon-Tiki”, którą następnie wypłynął 28 kwietnia 1947 w podróż z Callao w Peru w kierunku wysp Oceanii, posiadając z nowoczesnych środków technicznych jedynie radiostację. Dotarcie do wyspTuamotu, gdzie tratwa po przebyciu ponad 4300 mil morskich osiadła na rafie, zajęło ekspedycji 101 dni. W ten sposób Heyerdahl dowiódł, że nie było przeszkód, aby starożytni Peruwiańczycy skolonizowali wyspy Polinezji. Niemniej jednak większość antropologów uważa w dalszym ciągu, bazując na badaniach genetycznych i fizykalnych, że Polinezja została skolonizowana od zachodu, z Azji. Swoje odkrycia Heyerdahl opublikował w 1952 w książce Indianie amerykańscy na Pacyfiku. Sama zaś wyprawa została przez niego opisana w bestsellerowej książce Wyprawa Kon-Tiki, a nakręcony wg niej film dokumentalny uzyskał nagrodę Oscara w 1951.

Model „Ra II” w muzeum Pyramids of Güímar

Thor Heyerdahl wraz z żoną, Liv, na wyspie Fatu Hiva

W następnych latach Heyerdahl zaangażował się w wiele innych ekspedycji i projektów badawczych. Niemniej jednak najbardziej znany pozostał z wypraw morskich i propagowania teorii dyfuzjonizmu – rozprzestrzeniania się kultur przez migracje. W 1969 zbudował papirusowąłódź „Ra”, aby zademonstrować, że starożytni Egipcjanie mogli dotrzeć do Ameryki przezAtlantyk (Ekspedycja Ra). Łódź „Ra” została przymusowo opuszczona 500 mil od wybrzeżyBarbadosu na skutek nasiąknięcia. Na kolejnej łodzi „Ra II”, która wypłynęła 17 maja 1970 zMaroka, dopłynął jednakże do Barbadosu.

Jego kolejna ekspedycja trzcinową łodzią „Tygrys” miała zademonstrować, że możliwa była komunikacja między cywilizacją doliny Indusu a Mezopotamią. Ekspedycja wyruszyła 23 listopada 1977 z Iraku, napotykając jednak w drodze na przeszkody polityczne. Po pięciu miesiącach żeglugi i przepłynięciu 4,2 tys. mil łódź „Tygrys” została w końcu spalona przez Heyerdahla w Dżibuti 3 kwietnia 1978 w geście protestu przeciw toczącym się konfliktom zbrojnym na Bliskim Wschodzie i w rejonie Morza Czerwonego. Wystosował przy tym list otwarty do sekretarza generalnego ONZ.

W 1991 Heyerdahl zbadał piramidy w Güímarze na Teneryfie i odkrył, że nie są tylko przypadkowymi kupami kamieni, lecz prawdziwymi piramidami. Odkrył także, że ich położenie ma związek z astronomicznymi obserwacjami. Według Heyerdahla Wyspy Kanaryjskie były bazą wypadową dla starożytnych podróży między Ameryką a basenem Morza Śródziemnego.

Heyerdahl odbywał także wyprawy badawcze na Galapagos i Wyspę Wielkanocną. Ostatnim jego projektem było „Jakten på Odin” („Poszukiwanie Odyna”) – wykopaliska w okolicy Morza Azowskiego mające na celu próbę wykazania, że bóg Odyn był człowiekiem, który w I wieku przybył do Skandynawii znad Morza Czarnego. Thor Heyerdahl był również aktywnym działaczem ruchu „zielonych”. Otrzymał liczne medale i nagrody, jak również 11 doktoratów honoris causa.

W 1994 prowadził wspólnie z aktorką Liv Ullmann ceremonię otwarcia igrzysk w Lillehammer.

Książki Heyerdahla

• Aku-Aku: tajemnica Wyspy Wielkanocnej
• Ekspedycja „Tygrys”
• Ekspedycja Ra
• Fatu Hiva
• Spotkanie u brzegów Ameryki: Historia pokonanych
• Śladami Adama. Wspomnienia
• Wyprawa Kon-Tiki
• Z kontynentu na kontynent: Początki żeglugi i migracji
• Zazielenił się świat siódmego dnia