Xymena Zaniewska

Xymena Zaniewska-Chwedczuk (ur. 4 czerwca 1924 w Poznaniu, zm. 12 lutego 2016 w Warszawie) – polska projektantka mody, scenograf, architektka.

Pochodziła z mieszanej rodziny wileńsko-wielkopolskiej wywodzącej się z niezamożnej szlachty. Ojciec pochodził z Kresów północno-wschodnich, matka z pogranicza Wielkopolski i Kujaw. Wychowała się pod Poznaniem. Od najmłodszych lat wykazywała talent artystyczny, w odróżnieniu od reszty rodziny. W czasie II wojny światowej trafiła wraz z wysiedloną rodziną do Częstochowy, gdzie spędziła całą niemiecką okupację. W czasie wojny zaangażowała się w działalność podziemną jako sanitariuszka Armii Krajowej. W czasie wojny uczyła się także rysunku u zesłanego do Częstochowy prof. Zygmunta Kamińskiego. On też zachęcił ją do studiowania architektury. Po zdaniu w Częstochowie matury wyjechała na studia na Politechniki Warszawskiej, które ukończyła w 1952 roku.

Jeszcze na studiach rozpoczęła pracę w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego (1948−1952), a następnie "Miastoprojekcie", w którym budowała MDM. Potem kierowała komisją przyznającą lokale mieszkaniowe. Wraz z grupą architektów z biura projektów założyła też spółdzielnię mieszkaniową i rozpoczęła budowę domów dla członków spółdzielni w różnych miejscach Warszawy. Po otwarciu Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej została kierownikiem Pracowni Urbanistycznej MDM (1950−1955), odrzuciła jednak propozycję awansu na stanowisko naczelnego urbanisty Centralnego Zarządu Ośrodków Robotniczych i zdecydowała się na studia na Wydziale Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, które ukończyła w 1956 roku. Na życie zaczęła pracować jako projektantka wystaw, a następnie jako współpracowniczka Mody Polskiej projektowała odzież. Wkrótce potem zaczęła projektować dla Teatru Telewizji i teatrów. Odeszła z pracy w TVP po ogłoszeniu stanu wojennego i przeszła na wcześniejszą emeryturę. Wstąpiła do związku "Solidarność". W tym czasie zaczęła projektować scenografię i odzież dla kontrahentów zagranicznych. Po 1989 roku na krótko wróciła do Telewizji Polskiej. Wykładowczyni PWSTiF w Łodzi. W latach 1990–2014 była prezesem Fundacji Rozwoju Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego „Panda”.

Życie prywatne

Jej pierwszym mężem był Ryszard Zaniewski, a drugim Mariusz Chwedczuk. Jej synem jest Iwo Zaniewski.

Twórczość

Twórczyni scenografii do kilkuset spektakli Teatru Telewizji (m.in. Makbet, Szkoła żon, Wizyta starszej pani) i programów telewizyjnych; scenografii do 5 filmów baletowych; twórczyni scenografii do 35 klasycznych spektakli teatralnych i 15 operowych. Dokonania w zakresie wystawiennictwa, w tym 20 ekspozycji Międzynarodowych Targów Poznańskich i 20 ekspozycji zagranicznych. W latach 90. współprowadziła w TVP1 program Stawka większa niż szycie.

Xymena Zaniewska była jedną z postaci w cyklu dokumentalnym Twentieth Century, gdzie prezentowane są sylwetki polskich twórców sztuki XX wieku, odcinek z jej osobą zatytułowany jest Twentieth Century Television - Xymena.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 2005
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1996

Nagrody

• Laureatka I Nagrody Związku Architektów Szwajcarskich za projekt pawilonu 1972.
• 2002 Nagroda - Statuetka "Gwiazda Telewizji Polskiej" wręczona z okazji 50-lecia TVP " za scenografie i za osobowość"