Zygmunt Kaczyński

Zygmunt Kaczyński (ur. 15 października 1894 w Kaczynie koło Łomży, zm. 13 maja 1953 w Warszawie) – duchowny katolicki (szambelan papieski), działacz katolickich związków zawodowych, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP, działacz społeczny i polityczny o proweniencji chadeckiej, redaktor pism społeczno-katolickich, w latach 1930–1939 dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej, członek Polskiego Rządu na Uchodźstwie.

Był synem Franciszka Kaczyńskiego i Józefy z domu Kopa. W latach 1902–1910 uczęszczał do gimnazjum w Warszawie. W 1905 brał udział w strajku szkolnym, za co relegowano go na pewien czas ze szkoły. W 1910 rozpoczął naukę w Seminarium Duchownym w Warszawie. Od 1914 studiował w Akademii Duchownej w Sankt Petersburgu, po ukończeniu której w 1918 uzyskał stopień kandydata prawa kanonicznego. W okresie I wojny światowej był działaczem organizacji charytatywnych i oświatowych na terenie Rosji i Finlandii, m.in. Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny, czy Centralnego Komitetu Obywatelskiego. Po powstaniu polskich formacji wojskowych na Wschodzie pełnił w nich funkcję instruktora oświatowego.

W 1917 powrócił do Polski i został wybrany na sekretarza generalnego Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich. Działał także w katolickich związkach zawodowych. W 1919 został wybrany z okręgu stołecznego Warszawy jako poseł na Sejm Ustawodawczy. Był sekretarzem Prezydium Sejmu i członkiem kilku komisji sejmowych. Politycznie wchodził w skład klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego, a następnie nowo powstałego Chrześcijańskiego Narodowego Klubu Robotników Chrześcijańskiej Demokracji. W maju 1920 współuczestniczył w tworzeniu partii chadeckiej, kiedy na I Kongresie ChD powołano Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy. Jednocześnie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako kapelan. W 1922 ponownie wybrano go na posła Sejmu RP. Działał w komisji budżetowej i regulaminowej; współtworzył projekty ustaw z zakresu prawa pracy. Do 1929 był członkiem najwyższych władz ChNSP (przekształconej w 1925 w Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji). Był przeciwnikiem zamachu majowego 1926 Józefa Piłsudskiego; odtąd nie uczestniczył w wyborach parlamentarnych. Poza tym działał w Chrześcijańskich Uniwersytetach Robotniczych i Chrześcijańskim Związku Młodzieży Pracującej "Odrodzenie". Był też redaktorem pism "Pracownik Polski", "Nowe Życie" i "Rzeczpospolita". W 1922 otrzymał od papieża Piusa XI tytuł szambelana papieskiego i został odznaczony orderem Pro Ecclesia et Pontifice. W 1930 Konferencja Episkopatu Polski powołała go na stanowisko dyrektora Katolickiej Agencji Prasowej. W 1935 został kanonikiem Kapituły Warszawskiej. W latach 30. był zwolennikiem utworzenia jednej partii chadeckiej, do czego doszło w 1937, kiedy powstało Stronnictwo Pracy.

Po wybuchu wojny obronnej 1939 przedostał się na Węgry zagrożony aresztowaniem. Stamtąd wyjechał do Francji, gdzie jako przedstawiciel SP wszedł w skład Rady Narodowej. Następnie w emigracyjnym rządzie gen. Władysława Sikorskiego został wiceministrem informacji i dokumentacji. Jednocześnie pełnił funkcję kapelana Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza. W kwietniu 1943 po ogłoszeniu przez Niemców informacji o znalezieniu grobów polskich oficerów pod Katyniem (Patrz: Zbrodnia katyńska) zgłosił wniosek o zbadanie tej sprawy przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż. W rządzie Stanisława Mikołajczyka został z kolei ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

Po zakończeniu wojny powrócił do Polski we wrześniu 1945. Od razu zaangażował się w działalność odtwarzanego Stronnictwa Pracy pod przywództwem Karola Popiela. Jednakże w połowie 1946 wystąpił z niego i próbował bezskutecznie utworzyć niezależną partię o charakterze katolickim. Jednocześnie prowadził działalność duszpasterską; od stycznia 1946 był proboszczem parafii Wszystkich Świętych w Warszawie. Przyczynił się do odbudowy zniszczonego w trakcie wojny kościoła pod tym wezwaniem przy ul. Grzybowskiej. Jako ekspert strony kościelnej brał udział w rozmowach ze stroną rządową dotyczących konkordatu, a po ich zerwaniu próbował pośredniczyć w kontaktach rządu z Watykanem. Powrócił też do działalności wydawniczej. Od listopada 1945 był drugim redaktorem naczelnym "Tygodnika Warszawskiego", organu Kurii Metropolitarnej Warszawskiej. Udzielał się również w innych pismach katolickich. Był kandydatem na stanowisko dyrektora mającej być reaktywowaną Katolickiej Agencji Prasowej, ale zamierzenia te zostały storpedowane przez władze. Od 1947 działał w prymasowskim komitecie odbudowy 55 kościołów warszawskich.

Aresztowanie i stracenie

31 sierpnia 1948 wraz z członkami komitetu redakcyjnego Tygodnika Warszawskiego został aresztowany przez UB, ale już po tygodniu zwolniony, kiedy podpisał zobowiązanie do zachowania tajemnicy i regularnego meldowania się w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego. 26 kwietnia 1951 ponownie go aresztowano pod zarzutem zamiaru zmiany przemocą ustroju ludowo-demokratycznego państwa polskiego. 29 sierpnia tego samego roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 10 lat więzienia pomimo interwencji Watykanu i Episkopatu Polski. 13 maja 1953 ksiądz Zygmunt Kaczyński został zamordowany w więzieniu mokotowskim. W 1958 został uniewinniony i zrehabilitowany. Jego grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze "Na Łączce".

Był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych.