Stanisław Mikołajczyk

Stanisław Mikołajczyk (ur. 18 lipca 1901 w Dorsten-Holsterhausen, zm. 13 grudnia 1966 w Waszyngtonie) – polski polityk, przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego, poseł na Sejm II RP (III kadencji), premier rządu RP na uchodźstwie, po II wojnie światowej poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy, wicepremier i minister rolnictwa w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej.

Biografia

Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej. W latach 1918–1920 uczestnik powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej. Był absolwentem Uniwersytetu Ludowego w Dalkach. W latach 1920–1931 w PSL "Piast", w latach 1930–1935 poseł na Sejm RP. W sierpniu 1937 kierował Wielkim strajkiem chłopskim. Skazany na cztery miesiące więzienia przez sąd sanacyjny[3]. Uczestnik wojny obronnej we wrześniu 1939, następnie na emigracji we Francji i Wielkiej Brytanii. Od 1939 wiceprzewodniczący I Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wicepremier (1940–1943), a od lipca 1943 (po śmierci gen. Władysława Sikorskiego) do listopada 1944 premier rządu RP na uchodźstwie. Bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z ZSRR dotyczące polskiej granicy wschodniej i z PKWNem odnośnie do politycznej przyszłości kraju (nie zdając sobie sprawy, że decyzje ws. granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły za plecami Polaków już na spotkaniu tzw. wielkiej trójki podczas konferencji teherańskiej w 1943). O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust Mołotowa w obecności nie tylko Stalina, ale także, również wtedy przebywającego w Moskwie, brytyjskiego premiera Winstona Churchilla. Załamany tym złożył dymisję 24 listopada. Po nim premierem rządu został Tomasz Arciszewski.

W czerwcu 1945 uczestnik konferencji moskiewskiej w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, powrócił do Polski. Po konferencji jałtańskiej przystąpił do TRJN jako wicepremier i minister rolnictwa, stając się wkrótce ośrodkiem opozycji wobec komunistów i lewego skrzydła socjalistów. W latach 1945–1947 przywódca PSL w kraju i poseł do KRN.

W sfałszowanych wyborach parlamentarnych w 1947 Mikołajczyk poniósł porażkę i zagrożony aresztowaniem musiał uciekać do Stanów Zjednoczonych. Uciekł przy pomocy ambasadora brytyjskiego w ciężarówce przewożącej do portu w Gdyni bagaże konsula brytyjskiego. Rozważano także plan wydostania Mikołajczyka przez granicę z Czechosłowacją lub w jednej z ciężarówek amerykańskich, które przybyły do Warszawy po ciała żołnierzy amerykańskich, którzy zginęli w czasie wojny na terenie Polski. Do śmierci pozostał aktywnym politykiem na wygnaniu.

Po ucieczce na Zachód Mikołajczyk został uchwałą Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947 pozbawiony obywatelstwa polskiego. Przywrócono mu je pośmiertnie 15 marca 1989 roku, zaś 15 sierpnia 2012 w życie weszła nowa ustawa o obywatelstwie polskim, która uznała uchwałę Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947 za nieważną.

Istnieją też spekulacje, jakoby UB, nie chcąc "likwidować" Mikołajczyka, celowo stworzyła wokół niego taką atmosferę, która spowodowała u niego przekonanie o zagrożeniu życia i konieczności ucieczki. UB w ten sposób "w białych rękawiczkach" pozbył się niewygodnego polityka i mógł go przedstawiać jako zdrajcę i tchórza.

Zmarł na emigracji w Waszyngtonie. W 2000 zostały sprowadzone jego prochy do Polski. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu. Przed Wielkopolskim Urzędem Wojewódzkim w Poznaniu znajduje się również pomnik Stanisława Mikołajczyka.

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 1 czerwca 2000 "w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej" odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Film z 2008 roku O prawo głosu (reżyseria Janusz Petelski) opowiada historię Stanisława Mikołajczyka (w jego roli Adam Ferency) .