Łotewska wojna o niepodległość: w pierwszym dniu bitwy pod Dyneburgiem (3-25 stycznia) połączone siły łotewsko-polskie odbiły miasto z rąk bolszewików

Tło bitwy

W wrześniu 1919 wojska gen. Śmigłego-Rydza, wchodzące w skład Frontu Litewsko-Białoruskiego, podeszły pod Dyneburg i po miesięcznych walkach wyparły Sowietów za Dźwinę. Były to tereny łotewskie okupowane przez radziecką 15 Armię. Wojsko Polskie stanęło przed dylematem, jeśli bolszewikom udałoby się tam utrzymać, umocniliby łączność między 15 a 16 Armią, od lutego walczącą z Polakami. Gdyby miasto zdobyły wojska gen. von der Goltza, umocniłyby niepożądane przez rząd polski wpływy niemieckie w państwach bałtyckich. W związku z tym jedynym korzystnym dla Polski wyjściem był sojusz wojskowy z Łotwą.

Pierwotny termin rozpoczęcia operacji Zima to 15 grudnia, lecz nie został wykonany z kilku powodów:

• nie istniała bezpośrednia komunikacja polsko-łotewska (przeszkodą byli bolszewicy i Litwini)
• rząd łotewski nie przedstawił planów współdziałania
• rząd łotewski obawiał się, że Polacy łotewscy zechcą przyłączyć tereny dawnych Inflant Polskich do Rzeczypospolitej
• wojsko łotewskie nie chciało podporządkować się polskim rozkazom.

Dopiero 30 grudnia osiągnięto porozumienie i wyznaczono termin operacji na początek stycznia.

Zestawienie sił

• Wojska polsko-łotewskie
  • Grupa Operacyjna gen. Rydza-Śmigłego (1 i 3 DPLeg.) – ok. 30 tysięcy żołnierzy polskich
  • 3 Dywizja Piechoty – ok. 10 tysięcy żołnierzy łotewskich
  • 2 kompania czołgów z 1 Pułku Czołgów – ok. 25 czołgów.
• Armia Czerwona
  • część 15 Armii, liczebność nieznana.

Przebieg

Operacja rozpoczęła się 3 stycznia, kiedy to jednostki polskie (3 DP i część 1), przy mrozie ok. -25 °C, sforsowały zamarzniętą Dźwinę i mimo ciężkich walk szybko zdobyły miasto, jednak za cenę dział, pod którymi w czasie transportu załamał się lód. Część formacji 1 DP w tym czasie w Wyszkach hamowało odsiecz. Załoga Dyneburga (wśród niej również Strzelcy łotewscy) wycofała się w stronę pozycji łotewskich, gdzie się poddała. Następnie połączone wojska ruszyły dalej, pod koniec stycznia osiągając linię Dryssa-jezioro oświejskie-Świniucha. Wtedy polskie dywizje wycofały się za Dźwinę, a na ich miejsce weszły oddziały łotewskie (z wyjątkiem dyneburskiej cytadeli, w której polska załoga stacjonowała do lipca, kiedy to wraz z ofensywą Frontu Zachodniego groziło jej odcięcie).

Rezultat

Odbicie miasta przez wojska polsko-łotewskie przyniosło następujące korzyści:

• nawiązano bezpośrednie kontakty między II RP a Łotwą
• skrócono front polsko-bolszewicki nad Dźwiną
• podwyższono morale żołnierzy polskich, znudzonych stagnacją na froncie.

Walki żołnierzy polskich o Dyneburg zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic w II RP i po 1990 r - "DYNEBURG 3 I 1920".